MT 1/87 str.45-51

Rozwa�ania o nap�dzie mi�niowym

(cz. II)

(doko�czenie artyku�u "Cz�owiek silnikiem przysz�o�ci" z MT 5/86).

Czytelnikom mojego poprzedniego artyku�u, dotycz�cego pojazd�w nap�dzanych si�� mi�ni ludzkich¹ mog�y si� nasun�� pewne zastrze�enia co do wysuwanych przeze mnie sugestii na temat ich rozwoju. Przypuszczam, �e mog�y one by� mniej wi�cej takie: cyklomobile komunikacyjne nie sprawuj� si� dobrze w terenie, na piaszczystych drogach i w zag�szczonym ruchu miejskim. Brak jest w nich tak�e bezpo�redniego kontaktu z otoczeniem (co w pewnych warunkach jest zalet�), tak typowego dla klasycznego roweru oraz to, �e s� one od niego dro�sze i trudniejsze w przechowywaniu. Tak, to prawda, lecz nie mo�na przecie� mie� wszystkiego - albo potrzebujemy pojazdu komunikacyjnego, szybkiego i wydajnego, albo chcemy wspina� si� na g�ry, czyli innymi s�owy, potrzebny jest nam pojazd terenowy, czy te� spe�niaj�cy inne zadania. Tak wi�c bez obaw - rower klasyczny nie zostanie ca�kowicie wyparty przez cyklomobil, cho� mo�e sta� si� pojazdem bardziej wyspecjalizowanym, co zdaj� si� wskazywa� najnowsze przyk�ady.

Rowery szosowe prawdopodobnie zostan� wyparte cz�ciowo przez cyklomobile i rowery trzeciej generacji, czyli polegliwe (poziome), kt�re stanowi� obecnie ok. 1% ilo�ci wszystkich rower�w na �wiecie. Najwi�cej jest ich produkowanych i u�ytkowanych w USA, chocia� i w Europie, konkretnie w Holandii i w Szwajcarii² , istniej� niewielkie firmy produkuj�ce rowery tego rodzaju. Kto jest ich u�ytkownikiem? W USA w�a�cicielami ich s� ludzie z warstw wykszta�conych, g��wnie arty�ci, architekci, prawnicy i lekarze, czyli ludzie, kt�rym zale�y na �atwym i szybkim sposobie poruszania si�, po��czonym z r�wnoczesnym �wiczeniem, b�d�cym form� rekreacji po pracy wykonywanej najcz�ciej za biurkiem, na siedz�co. Znacz�ce wydaje si� by� tak�e zainteresowanie kwesti� ekologiczn� oraz energetyczn� �wiata, jak i zainteresowanie pr�bami rozwi�zania tych problem�w. Poza tym s� to ludzie m�odzi - przeci�tna wieku w�a�cicieli rower�w trzeciej generacji wynosi 21 - 35 lat. Mo�e to �wiadczy� o tym, �e aby zdecydowa� si� na zakup takiego roweru trzeba posiada� elastyczny umys�, dopuszczaj�cy niekonwencjonalne rozwi�zania, z pozoru nawet dziwne i ryzykowne.

Powracaj�c do ilo�ci rower�w trzeciej generacji, to wzro�nie ona na pewno w momencie kiedy ich produkcj� zajm� si� takie firmy, jak Raleigh, Batavus, Peugeot, Herkules, czy Puch³ , firmy produkuj�ce po kilka milion�w rower�w (i to wysokiej jako�ci) rocznie. Wtedy prawdopodobnie ma�e firmy, produkuj�ce ok. 1000 rower�w poziomych rocznie zostan� wch�oni�te lub te� b�d� wypuszcza� ograniczone serie, przeznaczone dla koneser�w.

Rower turystyczny z owiewką i aerodynamicznymi sakwami wg projektu autora artykułu

A je�li kto� nie chce porzuca� swego starego roweru, a jednocze�nie woli, aby by� on nieco efektywniejszy, to mo�e za�o�y� do niego owiewk�, czyli cz�ciow� os�on� aerodynamiczn�. Jest to rozwi�zanie proste i niezbyt kosztowne, a do�� skuteczne - zysk na oporach aerodynamicznych przy pr�dko�ci 30 km/h wynosi ok. 20%, co po odj�ciu opor�w tocznych daje ok. 7% zysku, w zale�no�ci od stosowanego ogumienia. Za�o�enia teoretyczne do os�on aerodynamicznych do roweru pracowa� in�. Glen Brown z Kalifornijskiego Instytutu Technologicznego, specjalizuj�cy si� w problemach aerodynamiki pojazd�w l�dowych. Na ich podstawie w USA jest produkowana ca�a rodzina cz�ciowych os�on aerodynamicznych do rower�w, pod wsp�ln� handlow� nazw� "Zzipper". Wykorzystuj�c te za�o�enia opracowa�em i wykona�em w ramach pracy semestralnej na Wydziale Wzornictwa Przemys�owego ASP w Warszawie system sk�adaj�cy si� z owiewki i zestawu aerodynamicznie ukszta�towanych pojemnik�w do roweru. Owiewki powielone w sze�ciu egzemplarzach, a pojemniki w dw�ch kompletach zda�y bardzo dobrze egzamin w czasie wakacji 1984 roku.

Wracaj�c za� do problemu "wspinania si� do g�ry", to jest on ju� ca�kiem nie�le rozwi�zany przez rowery alpejskie⁴ , czy te�, jak m�wi� Amerykanie - g�rskie - Mountain Bike, w skr�cie MTB. Rowery te jest to forma klasyczna, lecz ze specjalnie opracowan� geometri� ramy i wyposa�ona w balonowe opony (2,125")⁵ . Jest w nich zastosowany klockowy bie�nik, a kord ich wzmocniono wk�adk� z Kevlaru, co czyni je niemal nieprzebijalnymi. Hamulce w tych rowerach to najcz�ciej system "cantilever";

Komponenty typu 'high tech' do rowerów górskich

charakteryzuj�cy si� bardzo du�ym prze�o�eniem, a wi�c i si�� cisku, co zapewnia skuteczne hamowanie nawet wtedy, gdy felga jest mokra lub pokryta b�otem. Poza tym jedn� ze szczeg�lniejszych cech roweru alpejskiego s� bardzo du�e prze�o�enia - w wi�kszo�ci modeli przekraczaj�ce 1:1, czyli obroty peda��w na tak wysokim biegu s� wy�sze ni� obroty ko�a, co umo�liwia podjechanie pod strome wzniesienia i przejechanie przez grz�skie i g��bokie b�oto, jak te� jazda po gruncie tak kamienistym, �e przypomina go�oborza na �ysicy.

Przy okazji - bieg�w jest wystarczaj�co du�o (zazwyczaj 18)⁶ , aby mo�na by�o dopasowa� prze�o�enie dok�adnie do warunk�w w jakich si� jedzie. Niekt�re modele opon do rower�w g�rskich mo�na naby� do razu z wstrzelonymi kolcami, kt�re umo�liwiaj� bezpieczn� jazd� po �niegu i lodzie. Pozwoli�o to w zesz�ym roku7 trzem m�odym ludziom przeby� na takich rowerach alpejsk� prze��cz Theodull ko�o Matterhornu, znajduj�c� si� na wysoko�ci 331⁷ m npm, kt�ra jest stale pokryta polami firnowymi i lodowymi... Trwaj�ca cztery dni wyprawa zako�czona sukcesem by�a pierwszym tego rodzaju przedsi�wzi�ciem w historii, co rzuca pewne �wiat�o na mo�liwo�ci, jakie daje rower g�rski. Drugim jeszcze wi�kszym sukcesem by�o zdobycie na rowerach g�rskich Kilimand�aro (6010 m npm) przez dw�ch kuzyn�w - Nicka i Dicka Crane w Nowy Rok 1985⁸ . "Fat tire craze", czyli szale�stwo grubych opon rozpocz�o si� na dobre w roku 1983, gdy na salonie rowerowym w Nowym Jorku sze�� firm (g��wnie ameryka�skie i japo�skie) zaprezentowa�o w pe�ni dopracowane, zupe�nie nowe rowery g�rskie i wyposa�enie do nich. Rzecz jasna nie by�a to sprawa chwili - koncepcja ATB liczy�a sobie wtedy ju� trzydzie�ci lat, od czasu, kiedy John Finley Scott zbudowa� rower podobny do ATB produkowanych obecnie. On i trzech innych ludzi, uznawanych z ojc�w rower�w g�rskich9 (obecnie w�a�cicieli najbardziej renomowanych przedsi�biorstw produkuj�cych doskona�e ATB) postanowi�o po��czy� dobre w�asno�ci terenowe wiejskiego roweru na balonowych ko�ach z mo�liwo�ci� zmiany prze�o�e� roweru wy�cigowego i wytrzyma�o�ci� motocykla. Pocz�tkowo wykorzystywali oni po prostu odpowiedni� ram� i ko�a, zak�adali wielobiegowe przerzutki, motocyklowe hamulce i kierownic� i by�o to prawie "to". Co prawda rower taki wa�y� czasem i powy�ej 25 kg, ale by� za to doskona�ym obiektem do przemy�le� i przer�bek.

Studium roweru terenowego (ATB) wykonane przez autora artukułu w czasie testów w Puszczy Kampinoskiej

Po doj�ciu do w�a�ciwych rozwi�za� czterech pan�w (po pewnym czasie do��czy�o jeszcze dw�ch) zacz�o naciska� na producent�w osprz�tu i opon, aby rozpocz�li produkcj� cz�ci wed�ug ich recept. W po�owie lat siedemdziesi�tych odnie�li sukces - na ich postulaty zareagowa�a firma SunTour¹⁰ z Japonii. Pocz�tkowo rowery te by�y piekielnie drogie - opony do nich wytwarzano na zam�wienie, niekt�re elementy wykonywano r�cznie, lecz za to bardzo starannie, cz�sto z gwarancj� na ca�e �ycie w�a�ciciela! A� wreszcie, po trzydziestu latach¹¹ - chwyci�o! Obecnie tury�ci na rowerach alpejskich docieraj� w najbardziej nieprawdopodobne miejsca - w G�ry Skaliste, na Alask�, przemierzaj� pustynie, tak piaszczyste, jak i lodowe, przedzieraj� si� wreszcie przez bagna d�ungli tropikalnych - po prostu dobry, stary rower opanowa� nowy �ywio�...

Skoro m�wimy ju� o skalistych pustyniach, to mo�e nam nasun�� si� pytanie: a co z rowerem miejskim? Idea takiego roweru zyska�a sobie popularno�� w po�owie lat sze��dziesi�tych, po ukazaniu si� na rynku roweru AM-1, projektu Brytyjczyka Aleksandra Moultona. Rower ten by� pierwszym w XX wieku rowerem dla doros�ych wyposa�onym w ma�e, 16-calowe ko�a. Zosta� on wykonany bardzo po bardzo starannych studiach projektowych i zbudowaniu pi�ciu prototyp�w, kt�re pos�u�y�y do opracowania przer�bek. Rower ten, bardzo udany i rozwi�zany w spos�b nowatorski spotka� si� z wielce nieprzychylnym przyj�ciem krytyk�w wzornictwa, kt�rzy okre�lili go jako "ohydny i nieelegancki". Na szcz�cie nie wywar�o to wi�kszego wp�ywu na jego popularno��, za� w dwa lata p�niej prawie wszystkie powa�niejsze wytw�rnie rower�w oferowa�y rowery z ma�ymi ko�ami, sk�adane i z ram� sta��. Zapocz�tkowa�o to, wraz z pocz�tkami ruchu ekologicznego mod� na "sk�adaki" ( w Polsce popularna nazwa wszystkich rower�w z ko�ami od 24 cali w d�), kt�re wydawa�y si� by� prawie idealnymi rowerami miejskimi. Po pewnym czasie moda na sk�adaki nieco przycich�a - u�ytkownicy ich z wolna doszli do wniosku, �e s� one dosy� m�cz�ce i niezbyt efektywne, poniewa� wi�kszo�� z nich ma ko�a niskoci�nieniowe o du�ym oporze tocznym, w przeciwie�stwie do "Moultona", w kt�rym s� zastosowane specjalne opony na 5 atm. i amortyzacja. Pom�g� w dokonaniu tego spostrze�enia w pewnym stopniu kryzys naftowy 1973 roku, kiedy to rzesze u�ytkownik�w "odkry�y" dziesi�ciobieg�wk� - rower turystyczny zbli�ony nieco form� do wy�cigowego, do�� szybki, lecz niestety wra�liwy na niespodzianki czyhaj�ce na rowerzyst� na miejskich ulicach - szyny, studzienki kanalizacyjne i dziury w jezdni. I tu rozwi�zanie pojawi�o si� niemal samo, a by� nim nasz stary znajomy - rower g�rski. Jest on wygodny, bezpieczny, wytrzyma�y - czeg� jeszcze mo�na chcie�? Jak si� okazuje, mo�na chcie� jeszcze wielu rzeczy - mo�liwo�ci przewo�enia du�e ilo�ci baga�u, jak np. ca�otygodniowych zakup�w, czy mebli, jak te� (znowu!) sk�adania w celu �atwego przewozu i sk�adowania.

Problem przewozu baga�u mo�na rozwi�za� do�� prosto, stosuj�c rower tr�jko�owy z palet� lub skrzyni� �adunkow�.

Składak firmy Hon - gotowy do jazdy i złożony

Tego rodzaju rowery istnia�y ju� przed pierwsz� wojn� �wiatow�, a obecnie wiele firm, jak np. RFN-owski Kynast produkuje ich udoskonalone modele, wyposa�one w trzybiegowe przek�adnie planetarne, amortyzacj� i systemy zwi�kszania mocy¹² (Z-TRAKTION). Za to rowery sk�adane w swym rozwoju zasz�y jeszcze dalej, ni� rowery ci�arowe. Najnowsze ich modele s� wykonywane przy u�yciu lekkich stop�w, tak aluminiowych, jak magnezowych, ��czonych za pomoc� �ywic syntetycznych, co daje wag� od 10 do 5 kilogram�w w przypadku najnowszych rozwi�za�. Zastosowano w nich systemy szybkiego, wielokrotnego sk�adania w odr�nieniu od zawiasu "na raz" znanego z modeli polskich.

AM-7w częściach...

Profesor Alex Moulton r�wnie� nie spocz�� na laurach: w 1983 r. wypu�ci� model AM-7, czyli dawn� koncepcj� wykonan� wed�ug najnowszych recept: rama przestrzenna, wykonana z rurek chromomolibdenowych, 6-biegowa przerzutka, typowa dla "Moulton�w" amortyzacja, obecnie jeszcze udoskonalona - wszystko to ��cznie daje rower o masie 11,5 kg, okre�lony przez jednego z testuj�cych jako "rower stulecia". Fakty te wskazuj� dobitnie na to, �e sk�adaki przesta�y by� tym, czym by�y w latach sze��dziesi�tych - rowerami uniwersalnymi z ambicjami bycia rowerami miejskimi.

...i w całości na Mistrzostwach w Milton Keynes wraz z twórcą sir Alexem Moultonem.Widoczna jest owiewka Zzipper, nylonowe sakwy w przestrzennej ramie i koszyk wypleciony specjalnie w kształcie bagażnika. Ta wersja jest określana jako AM-14

Sta�y si� za to, dzi�ki nowym rozwi�zaniom przyrz�dami u�atwiaj�cymi �ycie w mie�cie. Ich obecne odmiany daj� si� z �atwo�ci� z�o�y� do wymiar�w niewielkiej walizki w czasie 15-30 sek., co umo�liwia bezproblemowe przewo�enie ich metrem, autobusem, samolotem, czy nawet niewielkim samochodem. Sprawia to, �e rower zyska� nowy wymiar w �yciu cz�owieka w mie�cie - sta� si� jego towarzyszem, pomocnikiem, niemal przyjacielem.

No, ale to chyba wszystko, co da si� wykrzesa� z tego urz�dzenia - mo�e powie kto�, znudzony przyd�ug� wyliczank� - poza transportem l�dowym nie ma ono przecie� innych zastosowa�, bo jakie jeszcze mog�oby mie�? Tymczasem - wbrew pozorom - ma! Woda i powietrze, dwa �ywio�y jak dot�d nie zdobyte przez rower - z wolna ust�puj� mu pola.

Wsp�czesne pojazdy wodne r�ni� si� od znanych nam rekreacyjnych rower�w wodnych tak, jak wy�cigowy Bugatti od walca parowego. Przede wszystkim jest w nich skumulowana najnowsza technologia - materia�y kompozytowe, stopy lekkich metali, jak i wyszukana my�l projektowa - nowoczesne, niekonwencjonalne rozwi�zania, wspierane cz�sto obliczeniami komputerowymi, kt�re daj� niezwyk�e efekty, godne ery kosmicznej. Zreszt� nic dziwnego - tw�rcami tych pojazd�w, tak jak ich l�dowych odpowiednik�w s� bardzo cz�sto ludzie zwi�zani z przemys�em lotniczym i kosmicznym, dla kt�rych metody CAD (projektowanie wspomagane komputerem), jak i zagadnienia nowych technologii s� chlebem powszednim.

Tak wi�c - wracaj�c do roweru wodnego - jego sprawno�� jest bardzo niewielka, gdy� p�ywa on na zasadzie wyporno�ciowej, co wywo�uje du�e straty energii, kt�ra jest zu�ywana na wytworzenie fali w warstwie przypowierzchniowej. Natomiast rozwi�zania wsp�czesne wykorzystuj� zasad� �lizgu, czyli wytwarzania przez odpowiednio ukszta�towany kad�ub "filmu wodnego", b�d�cego efektem spr�ania wody pod poruszaj�cym si� pojazdem lub te� zasad� wodolotu, czyli pojazdu utrzymuj�cego si� nad powierzchni� wody za pomoc� si�y no�nej wytwarzanej przez p�aty zanurzone w wodzie (si�a ta, jak w samolocie powstaje tylko podczas ruchu pojazdu z odpowiedni� pr�dko�ci� wzgl�dem wody).

'Saber Proa' - jak widać, może je zwodować jedna osoba

Do najbardziej udanych pojazd�w tego rodzaju mo�na zaliczy� obecnie dwie konstrukcje, o ca�kiem odmiennej budowie. Jedn� jest produkowany ju� seryjnie "Saber Proa". Jego zasadnicz� cz�ci jest w�ski, ostro zako�czony kad�ub w�szy nawet od kajaka wy�cigowego, lecz znacznie stabilniejszy, gdy� wyposa�ony w p�ywak-przeciwwag�, funkcjonuj�c� na tej samej zasadzie, co podobne urz�dzenie w �odziach krajowc�w z Nowej Gwinei. Wa�y on 25 kg, a jest nap�dzany za pomoc� wolnoobrotowej �ruby o �rednicy 45 cm, bardzo efektywnej, gdy� na wy�cigach pojazd6w wodnych zorganizowanych przez IHPVA umo�liwi�a mu zaj�cie pierwszego miejsca z pr�dko�ci� 19,308 km/h. Jak na wod� jest to bardzo szybko, gdy� ta jednoosobowa, siedmiometrowa ��d� jest szybsza od czw�rki ze sternikiem! Drug� konstrukcj�, wygl�dem przypominaj�c� nie tyle wyd�u�ony wy�cigowy kajak nap�dzany peda�ami, lecz zwyk�y rower, tylko �e pozbawiony k� i ustawiony na pi�ciok�tnym stela�u,

'Flying Fish' - pilotowana przez Steve Hegga

wspartym na dw�ch pylonach jest "Flying Fish" - "Lataj�ca Ryba". Jest to wodolot, na kt�rym ameryka�ski kolarz olimpijski Steve Hegg osi�gn�� pr�dko�� 18,36 km/h. Start jego odbywa si� z rampy¹³ , a pr�dko�� pocz�tkowa musi przekracza� 9 km/h. Wielko�� p�at�w utrzymuj�cych ca�� konstrukcj� nad wod� por�wnywalna jest z wielko�ci� skrzyde� przeci�tnego modelu na uwi�zi. Dzi�ki temu powierzchnia, na jak� wywiera op�r woda jest stosunkowo niewielka, a efektem tego jest du�a pr�dko��.

Konstruktorzy tych pojazd�w rozwa�aj� r�wnie� i inn� koncepcj�, opieraj�c� si� o zasad� okr�tu podwodnego. Mianowicie okr�t podwodny jest szybszy od jednostki nawodnej o takiej samej wyporno�ci i mocy silnik�w. Przyczyn� tego jest wyst�powanie wspomnianej fali powierzchniowej, kt�rej mocy jednostki p�ywaj�cej. Tak wi�c pojazd wspieraj�cy si� o kad�ub lub kad�uby zanurzone ca�kowicie podwod�, po��czone, by� mo�e, z elementami zbli�onymi do p�at�w by�by rozwi�zaniem efektywnym i wygodniejszym, ni� np. w "Flying Fish". kt�ry to pojazd trac�c szybko�� zanurza si� pod wod�.

Gossamer Albatross

Drugi �ywio�, powietrze - nie zdobyte przez rower do roku 1977 r�wnie� z wolna ust�puje przed nowymi konstrukcjami. S� one znacznej bardziej zaawansowane w rozwoju ni� "Gossamer Condor" i "Gossamer Albatross", kt�re postawi�y pierwsze kamienie milowe na drodze opanowania przestrzeni powietrznej przez pojazdy nap�dzane si�� ludzkich mi�ni. Nie zmienia to faktu, �e gdyby nie do�wiadczenia zgromadzone przy okazji ich budowy i eksploatacji, to sukcesy ich nast�pc�w nie mia�yby miejsca. Jeden z nich to "Musculair"¹⁴ - konstrukcja projektanta wzornictwa z RFN, Guntera Rochelta, zajmuj�cego si� r�wnie szybownictwem i zagadnieniami lotu z nap�dem s�onecznym. Ta wielka wa�ka ma pewne cechy wsp�lne z "Gossamer Albatrossem", takie jak poszycie kad�uba, wykonane z folii Mylar, konstrukcja no�na z rur z w��kna w�glowego, spajanego epoksydem i sam p�atowiec (w uk�adzie grzbietop�ata). Na tym jednak podobie�stwa si� ko�cz�, a zaczynaj� si� r�nice. Skrzyd�a z pianki zosta�y pokryte foli� aluminiow�, co wyeliminowa�o wszelkie fa�dy i nier�wno�ci na kt�rych mog�yby powstawa� szkodliwe zawirowania, �mig�o obliczono do pracy na wy�szych obrotach ni� w mi�niolotach ameryka�skich. Zabrak�o te� cechy charakterystycznej dla pierwszych mi�niolot�w Mac Cready'ego - kt�rej brak zreszt� wcale nie pogorszy� osi�g�w - a mianowicie want. W�a�nie to umo�liwi�o mi�niolotowi niemieckiemu osi�gni�cie pr�dko�ci 35,7 km/h, co stanowi rekord pr�dko�ci w tej klasie.

HVS w czasie pierwszych próbnych skoków

Drugim obiecuj�cym rozwi�zaniem, tak�e rodem z RFN jest HVS (nazwa powsta�a przez po��czenie pierwszych liter nazwisk jego tw�rc�w - H�tter-Villing-Schule). Przypomina on raczej nowoczesny motoszybowiec ni� znane dotychczas mi�nioloty, a jego zasadniczym materia�em konstrukcyjnym jest spieniony polistyren, nie za� folia, co wywar�o pewien wp�yw na mas� p�atowca- wa�y on 54 kg,a nie 25 jak "Albatross",czy 27 jak "Musculair". W wyniku tego wykonywa� on raczej d�ugie skoki, ni� loty (co prawda z pr�dko�ci� 33 km/h, co stanowi ca�kiem niez�y wynik, jak na mi�sniolot) i wszystko wskazuje na to, �e wymaga on jeszcze dopracowania¹⁵ .

Trzeci� bardzo udan� konstrukcj� jest "Bionic Bat" - "Bioniczny nietoperz", kt�rego konstruktorem jest dr Paul Mac Cready , kt�ry nie straci� zainteresowania dla mi�niolot�w po zdobyciu pierwszej i drugiej Nagrody Kremera.

'Bionic Bat' MacCready'ego nad Thamesmead

P�atowiec jego nie wzi�� udzia�u w Festiwalu Pojazd�w Nap�dzanych Si�� Mi�ni w Thamesmead z powodu awarii, lecz Mac Cready jest przekonany , �e prze�cignie przy nast�pnej okazji konkurencj�, kt�ra zagarn�a mu trzeci� Nagrod� Kremera. Nagrod� t� by�o 20000 funt�w za przelot tr6jk�ta o d�ugo�ci jednej mili w czasie kr�tszym ni� trzy minuty. Konkurencj� Mac Cready'ego na owych zawodach by� "Monarch" projektu i konstrukcji student�w ze s�ynnego Instytutu Technologicznego w Massachusetts¹⁶ .

'Biały karzeł' z Bryanem Allenem jako pilotem doświadczalnym

Innym rozwi�zaniem problemu podr�owania w powietrzu jest sterowiec nap�dzany si�� mi�ni ludzkich, kt�rego nie dotyczy, co prawda, �adna nagroda lecz jest wyrazem mo�liwo�ci, jakie nowoczesna technologia roztacza przed nap�dem mi�niowym. "White Dwarf", czyli "Bia�y Karze�" zaprojektowany przez Billa Watsona, szefa-konstruktora Gossamer Albatross Team przedstawia si� imponuj�co: d�ugo�� - 16 m, �rednica - 5 m, �mig�o zatacza kr�g �rednicy 1,6 m. Pr�dko�� rednia, jak� mo�na na nim rozwin�� wynosi ok. 16 km/h, za� maksymalna - ok. 21 km/h. Pr�dko�� wiatru, przy kt�rej mo�na bezpiecznie lata� wynosi do 9 km/h, co stawia "Bia�ego Kar�a" (a raczej monstrum) w rz�dzie pojazd�w o przeznaczeniu bardziej eksperymentalnym lub rekreacyjnym ni� u�ytkowym.

Jak z powy�szych przyk�ad�w wida�, istniej� rozwi�zania mog�ce stanowi� cz�ciowe antidotum przeciwko niekt�rym chorobom cywilizacji, jak i pewnym chorobom cywilizacyjnym (nie nale�y myli� tych dw�ch poj��). Ju� obecnie, moim zdaniem, nale�a�oby zastosowa� to lekarstwo, zanim b�dzie za p�no...

¹"Cz�owiek silnikiem przysz�o�ci" - MT 5/86. (przyp. Marek Utkin 2001)

²A tak�e w Australii, Belgii, Niemczech, Wielkiej Brytanii (przyp. Marek Utkin 2001)

³Zrzeszone w konsorcjum ATAG firmy Batavus i Hercules produkowa�y w latach 1996/7 kr�tki rower poziomy Relaxx (Diwan), p�niej produkcj� wstrzymano. Raleigh mia� coraz gorsze wyniki finansowe i w r. 2000 sprzeda� maszyny na rzecz importu z Azji, obecnie redukuje personel zarz�du (!). Steyer-Daimler-Puch odszed� od rower�w, za� rowerami poziomymi zaj�y si� firmy Staiger (RFN) w 1995/97, Sparta (Holandia) w 1997 i Giant (Tajwan) w 1998. Niestety rowery poziome nadal pozostaj� domen� niewielkich firm. I nie w tym rzecz, �e z tymi rowerami jest co� nie tak - jest to g��wnie kwestia marketingu. (przyp. Marek Utkin 2001).

⁴Wtedy (w 1985 r.) nie by�o jeszcze wiadomo do ko�ca, jaka nazwa si� przyjmie - czy w Europie nie b�dzie to pochodz�ce z francuskiego velo alpine - rower alpejski. A Francuzi dzi� m�wi� VTT - velo tout terrain. (przyp. Marek Utkin 2001).

⁵Ha! �za si� w oku kr�ci - kiedy� trzeba by�o opisywa� rower g�rski, a teraz trzeba uwa�a�, gdy si� idzie chodnikiem, �eby cymba� na takim, jad�cy na tylnym kole nie wskoczy� komu� na plecy... (przyp. Marek Utkin 2001).

⁶Obecnie wy�szy standard to 27, cho� Shimano w rowerach trekkingowych wraca do 18 bieg�w, lecz w kombinacji 2 x 9. (przyp. Marek Utkin 2001)

⁷By�o to pisane w 1985 r. (przyp. Marek Utkin 2001)

⁸W 10 lat p�niej, 8 sierpnia 1996 Polak, Tomasz Swinarski zdoby� na rowerze Giant ATX 990 g�r� Pik Lenina - 7134 m npm. (przyp. Marek Utkin 2001)

⁹Idea J.F. Scotta w latach '50.pad�a, a Wielka Tr�jka to Tom Ritchey, Gary Fisher i Charles Kelly. Nast�pni to Joe Breeze, Steve Potts i Charles Cunningham. (przyp. Marek Utkin 2001)

¹⁰W owych czasach Shimano dopiero zaczyna�o dzia�a� w osprz�cie do MTB, SunTour to by�o co�! (przyp. Marek Utkin 2001)

¹¹Od czas�w J.F Scotta. (przyp. Marek Utkin 2001)

¹²Przepraszam, si�y. Niech Moc b�dzie z wami... (przyp. Marek Utkin 2001).

¹³Wkr�tce po tym opracowano lekkie nadmuchiwane p�ywaki, czyni�ce ramp� zb�dn�. (przyp. Marek Utkin 2001).

¹⁴Mowa o maszynie Musculair-I. Nieco p�niej G. Rochelt zbudowa� Musculaira-II, patrz te� artyku� z MT 3/86. (przyp. Marek Utkin 2001).

¹⁵O maszynie trzech dziarskich emeryt�w od Messerschmidta nie s�yszano wi�cej - chyba jednak by�a zbyt ci�ka... (przyp. Marek Utkin 2001).

¹⁶Najwi�kszy dystans jak dotychczas pokona� Dedalus z MIT. Nap�dzany przez kolarza Kanellosa Kanellopulosa dn. 23.04.1988 r. przelecia� 119 km z Heraklionu na Krecie na Santorin w czasie 3 h 53' 30", z V przec. ok. 30 km/h/.

kopiowanie i publikacja w ca�o�ci i fragmentami WY��CZNIE po uzyskaniu zgody

Autora oraz za podaniem �r�d�a.

Poziome.pl