Archiwum

nr 12/91 Majsterkowicze High-Tech

Szczegóły: Kategoria:; Opublikowano; Marek Utkin; Odsłony: 4357

MT 12/91 str.16-20

MAJSTERKOWICZE HIGH-TECH

Fotografia nadesłana przez użytkownika

W zesz�ym roku, na prze�omie pa�dziernika i listopada, zosta�em zaproszony do Wielkiej Brytanii przez Prince's Trust, fundacj�, kt�rej patronem jest Ksi�� Walii. Celem tej organizacji jest u�atwianie wzajemnych kontakt�w pomi�dzy m�odymi (mniej lub wi�cej) lud�mi z Wlk. Brytanii, a osobami z innych kraj�w, prezentuj�cymi zbli�ony �wiatopogl�d i zainteresowania. Dzi�ki tej wizycie mia�em okazj� obejrze� oraz wypr�bowa� rowery (zar�wno poziome, jak i konwencjonalne), b�d�ce supernowo�ciami tak pod wzgl�dem my�li konstrukcyjno-projektowej, jak i technologii.

Przygoda ta rozpocz�a si� dosy� niewinnie w Londynie. Ian Sheen, jeden z lepszych zawodnik�w BHPC (British Human Power Club, Brytyjski Klub Nap�du Mi�niowego), a m�j przyjaciel, zaprosi� mnie do wypr�bowania jego Speedy'ego oraz jedno�ladu poziomego - nowej konstrukcji Mike'a Burrowsa.

O Speedy'm pisa�em w "MT" ju� wcze�niej (nr 3/86), lecz jest to konstrukcja na tyle interesuj�ca, �e warto j� przybli�y� Czytelnikom raz jeszcze, tym razem z punktu widzenia technologii. Ten tr�jko�owiec, o oficjalnej nazwie Windcheetah SL (Street Legal) pojawi� si� po raz pierwszy na zawodach w Brighton w 1981 r. i od razu zwr�ci� na siebie uwag� tak widz�w, jak i s�dzi�w dzi�ki swej wysokiej zwrotno�ci i prostocie konstrukcji. Jego rama wykonana jest praktycznie z dw�ch rur z lotniczego duraluminium. Rura g��wna, o �rednicy 2 cali, wygi�ta jest w dw�ch punktach ku g�rze, a w jej ko�cach osadzono odlewane z siluminu obejmy �o�ysk mechanizmu korbowego i tylnego ko�a (zamocowanego jednostronnie na specjalnej osi). Przed wklejeniem tych element�w nasuwa si� jeszcze na rur� g��wn� krzy�ak zasadnicz� cz��, mocuj�c� podzielon� na po�owy belk� przedniego mostu duralow� rur� o �rednicy 1 1/2 cala. Zar�wno krzy�ak, jak i ko�c�wki zwrotnic oraz obejma mocuj�ca oparcie siedziska wykonane s� metod� odlewania z siluminu i wklejane stosowanym w lotnictwie klejem Permabond.

Na tej pozornie prostej, krzy�owej konstrukcji jest osadzony kube�kowy fotel z laminatu epoksydowo-szklanego. Ciche i pewne prowadzenie �a�cucha zapewniaj� rolki z poliamidu na �o�yskach maszynowych, za� steruj�cy joystick mo�na od�o�y� do przodu lub w bok dzi�ki przegubowi Kardana, wykonanemu r�wnie� z poliamidu. Kr�tk� drog� hamowania, tak�e i w czasie deszczu, zapewniaj� b�bnowe hamulce, osadzone na p�osiach.

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Jedno�lad, nazwany przez Iana UFO, zosta� wykonany przez autora Speedy'ego, Mike'a Burrowsa jako jedno�ladowy Speedy. Burrows Recumbent (recumbent - rower poziomy), bo tak brzmi jego oficjalna nazwa, zosta� zbudowany z pe�nym zastosowaniem cz�ci od Speedy'ego obejmy �o�ysk, wsporniki siedziska i rolki prowadz�ce �a�cuch nie wymaga�y �adnych przer�bek konstrukcyjnych. G��wna rura ramy to r�wnie� typ znany ze Speedy'ego, ale wyginanie by�o tu zb�dne. W niej, w odpowiedniej odleg�o�ci od przodu zosta� wyfrezowany otw�r, w kt�rym osadzono i przyspawano elektrycznie w os�onie argonowej rurk�, w kt�r� wt�oczono �o�yska widelca.

Tylne, jednostronnie mocowane ko�o zosta�o wyposa�one w hamulec b�bnowy, za� widelec przedniego ko�a zosta� spreparowany z widelca od roweru wy�cigowego.

Na koniec na tylne ko�o zosta�a za�o�ona os�ona z folii termokurczliwej w celu zmniejszenia opor�w powietrza. Burrows Recumbent w obecnej wersji daje si� w por�wnaniu z prototypem dobrze prowadzi� �o�yska kierownicy prototypu by�y osadzone w specjalnym odlewie oraz mia� on jednostronny widelec z przodu, co nie zapewnia�o jedno�ladowo�ci.

Z Londynu pojecha�em do Bourne End w Buckinghamshire, aby spotka� si� z Johnem Kingsbury, sekretarzem BHPC oraz wsp�autorem m.in. "Fasoli" (Bean) pojazdu. kt�ry 8 wrze�nia'90 w ci�gu godziny nap�dzany przez kolarza klubowego Pata Kincha - przejecha� 75,558 km. Fasola ("MT" 3/86, Kalendarz "MT" '89) nie jest jedynym pojazdem, wykonanym przez Johna Kingsbury i jego syna Milesa.

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Pojazdy nap�dzane mi�niowo by�y pocz�tkowo rodzajem hobby (John i Miles s� w�a�cicielami firmy robi�cej teksty dla potrzeb telewizji - teletext itp.), lecz obecnie Miles rozpocz�� komercyjne wytwarzanie kr�tkich jedno�lad�w o nazwie Kingcyce, o bardzo prostej i przejrzystej konstrukcji. Rama sk�ada si� z dw�ch rur o przekroju soczewkowym, wykonanych ze stali chromowo-molibdenowej, po��czonych w formie litery "A". Czubek litery stanowi ��cznik mechanizmu korbowego (suport), poprzeczk� dwie p�ytki, przez kt�re przechodzi rurka z �o�yskowaniem widelca, za� n�ki "A" ko�cz� si� hakami tylnego ko�a. Kingcycle jest jednak pojazdem w miar� normalnym z wyj�tkiem materia��w wysokiej klasy i bardzo czytelnego, przejrzystego rozwi�zania przypomina inne rowery poziome o tej konfiguracji. Na miano najdziwniejszego lub najbardziej zaawansowanego konstrukcyjnie zas�uguje inny pojazd Kingsburych: Kingcycle Fortuna.

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Jest to czteroko�owiec, zwarty i niedu�y. przypominaj�cy z wygl�du nieco "bumper cars" samochodziki do zderzania znane z weso�ych miasteczek. Pod laminatow� obudow� kryje si� jednak ruchome laboratorium wypr�bowywane s� tam mechanizmy, kt�re znajd� zastosowanie w nast�pnych, by� mo�e rekordowych konstrukcjach. Fortuna ma hamulce dzia�aj�ce na cztery ko�a,

Fotografia nadesłana przez użytkownika

skr�ca czterema ko�ami, cztery ko�a maj� niezale�ne zawieszenie, nap�dzane ma tylko dwa (ale za to przednie), w dodatku za pomoc� mechanizmu wahad�owego.

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Z tych wszystkich urz�dze� najbardziej innowacyjnym jest w�a�nie nap�d - sterowanie, hamowanie i resorowanie czterech k� "zdarza si�" np. w samochodach, za� o nap�d linearny lub wahad�owy po�ama�y sobie z�by pokolenia konstruktor�w rower�w, od XIX w. poczynaj�c. Problemem w tym przypadku jest uzyskanie sinusoidalnego charakteru wytwarzania mocy - takiego, jak w rowerze z konwencjonalnym nap�dem korbowym. Pozwala to na unikanie strat energii, w przeciwie�stwie do d�wigni, kt�re wyhamowuj�c na dobiegu powoduj� marnotrawienie si� cyklisty. Korba przek�adni rowerowej ko�czy sw�j "bieg" nie zatrzymuj�c si�, lecz zmieniaj�c kierunek. co rozwala na zachowanie energii i zgromadzonej w rozp�dzonych masach n�g cyklisty oraz samego mechanizmu. Przy okazji w czasie peda�owania sinusoidalnie ro�nie i maleje si�a i pr�dko�� - ka�dy, kto je�dzi� na rowerze przekna� si� o istnieniu martwych punkt�w (gdy korba jest w takiej pozycji, to niemal nie spos�b ruszy�) i punkt�w najsilniejszego nacisku.

John i Miles odwr�cili problem i zastosowali mimo�rodowe prowadzenie �a�cucha

Fotografia nadesłana przez użytkownika

(a raczej �a�cuch�w), co pozwoli�o na p�ynn� zmian� prze�o�enia w trakcie ka�dego suwu nap�dowego, a zatem na uzyskanie charakterystyki nap�du zbli�onej do konwencjonalnego, z jednym wszak�e wyj�tkiem: w miejscu, gdzie kad�ub wi�kszo�ci pojazd�w jest rozd�ty, aby zmie�ci� mechanizm korbowy, w Fortunie znajduje si� elegancka, spadzista "maska" je�li stosowa� terminologi� samochodow�.

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Nawet �a�cuchy zastosowane w Fortunie nie s� normalne podzia�ka ich ogniw wynosi 6 mm, czyli mniej ni� po�ow� tego, co w normalnych rowerach. Oczywi�cie z niekonwencjonalnym, przemys�owym �a�cuchem musz� wsp�pracowa� specjalne ko�a �a�cuchowe. Wykonanie tych jednak nie by�o szczeg�lnym problemem, gdy� ju� 8 lat temu John i Miles kupili dla swego "hobbistycznego warsztatu" star� frezark� ze zmodernizowanej fabryki, za� dwa lata temu, na Gwiazdk� - nowoczesn�, du�� frezark� sterowan� komputerowo...

- To by�a �wietna zabawa - jak powiedzia� John. Zabawa czy nie - Kingcycle Fortuna zdoby� I miejsce za innowacyjno�� na Europejskich Mistrzostwach HPV w Emmen (Holandia) w 1990 r.

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Po nast�pnych kilku dniach, sp�dzonych u nast�pnego przyjaciela, pr�bach "zamordowania" jego Trice'a (komercyjnie produkowany tr�jko�owiec, "MT" 10/89) i wizycie w Loughborough University, znalaz�em si� w Norwich, gdzie mieszka Mike Burrows, w jednej osobie prezes BHPC, projektant rower�w i w�a�ciciel firmy produkuj�cej maszyny paczkuj�ce (takie maszyny przydaj� si� np. w razie konieczno�ci posortowania 4 ci�ar�wek bilonu z londy�skich telefon�w na dob�).

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Gdy przyby�em do firmy Burrows Engineering, Mike w�a�nie sko�czy� instalowanie zawieszenia do Speedy'ego Richarda Ballantine (autora najbardziej znanej w Wlk. Brytanii i USA ksi��ki o rowerach). Dla Richarda zgromadzi� r�wnie� swoje najnowsze rowery z ramami z kompozyt�w, aby zawie�� je do studia fotograficznego i zrobi� zdj�cia do "nowej pi�knej ksi��ki o nowych, pi�knych rowerach". Projektuj�c swe rowery, Mike trzyma� si� tej samej zasady, kt�ra

Fotografia nadesłana przez użytkownika

pomaga�a mu projektowa� z powodzeniem pojazdy tak udane, jak Speedy: "to nie d�ugo�� g�rnej rury ramy przeszkadza cykli�cie je�dzi� z pr�dko�ci� 100 km/h, lecz op�r powietrza". Sztywna rama jest oczywi�cie po��dana, chocia� bardzo niewielka moc poch�aniana jest przez odkszta�cenia.

Pracuj�c z kompozytami mo�na si� przekona�, i� �atwo jest zrobi� p�ask� p�yt�, lecz bardziej skomplikowany kszta�t wykonany z kompozyt�w mo�e si� okaza� ci�szy od analogicznego stalowego. To oczywi�cie narzuci�o przyj�cie filozofii "my�lenia tworzywem". Pierwszy kompozytowy rower Mike'a chocia� nie przypomina� konwencjonalnych rurowych konstrukcji mia� ko�o tylne zawieszone dwustronnie, w rodzaju wide�ek. Z mechanicznego punktu widzenia by�o to rozwi�zanie jak najbardziej poprawne, ale niezwykle trudne do wykonania. Jednostronny widelec przedniego ko�a zosta� wykonany z duraluminium i nadano mu aerodynamiczny kszta�t tak jak i ramionom kierownicy osadzonym w standardowym wsporniku.

Drugi rower otrzyma� ko�o tylne z piast� do jednostronnego zamocowania dzi�ki czemu osi�gni�to zysk na masie, aerodynamice, prostocie wytwarzania i zak�adaniu �a�cucha.

Widelec r�wnie� jednostronny, zosta� tym razem wykonany z w��kien w�glowych o wysokiej g�sto�ci jako monolityczny element z kierownic�. Umo�liwi�o to schowanie �o�ysk widelca w przedniej cz�ci ramy i wkomponowanie w ni� cyklokomputera. Hamulcowa piasta przedniego ko�a zosta�a wykonana z duralu z przykrywk� wymodelowan� z kompozytu w�glowego. Hamulec uruchamia si� obrotem prawego uchwytu kierownicy.

Korby peda��w tak jak i zesp� widelca z kierownic� zrobiono z w��kien w�glowych przesyconych �ywic� epoksydow� i utwardzonych pod du�ym naciskiem w celu zag�szczenia, za� ko�o �a�cuchowe zosta�o wykonane z p�yty izolacyjnej znanej w Polsce jako tekstolit. Zastosowany �a�cuch m� podzia�k� 8 mm, co pozwoli�o na 30-procentow� oszcz�dno�� na masie samego uk�adu nap�dowego w por�wnaniu z konwencjonalnym.

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Trzeci z kompozytowych rower�w Mike'a to Radical zbudowany z ram� o formie krzy�owej, zbli�onej do rozpowszechnionych ostatnio rower�w o konfiguracji bez poziomych wide�ek. Dzi�ki temu �a�cuch nie "zagryza si�" pomi�dzy opon� a wide�kami, za�

Fotografia nadesłana przez użytkownika

ca�o�� jest prostsza do wykonania w technice kompozytowej. Poza tym, por�wnuj�c z poprzednio wymienionymi rowerami - ten przedstawia si� niemal normalnie...

kopiowanie i publikacja w ca�o�ci i fragmentami WY��CZNIE po uzyskaniu zgody

Autora oraz za podaniem �r�d�a.

Dodaj komentarz (0)

Szczegóły: Kategoria:; Opublikowano; Marek Utkin; Odsłony: 4823

MT 10/89 str.24-31

sieradz logo I Mi�dzynarodowe Zawody Pojazd�w Nap�dzanych Si�� Mi�ni Ludzkich, kt�re odby�y si� w dniach 2 i 3 czerwca br. w Sieradzu, wywo�a�y w�r�d mieszka�c�w tego 800-letniego miasta mieszane uczucia, cho� oczywi�cie dominowa�a ciekawo��. Niekt�rzy z nich przypisywali pojawienie si� na ulicach miasta nietypowych rower�w jakiemu� zlotowi inwalid�w ("Patrz pan, tacy m�odzi, a ju� kalecy! Dlaczego? No, bo na zwyk�ych rowerach nie mog� je�dzi�!"). Inni byli sk�onni widzie� w tym przedwyborcz� akcj� propagandow� strony koalicyjnej, zw�aszcza �e sztab zawod�w znajdowa� si� w gmachu Komitetu Wojew�dzkiego PZPR... Tak naprawd� to zawody by�y bardziej rewi� ciekawych konstrukcji i wsp�ln� zabaw� ni� sportem bardzo na serio. Zreszt� opracowana na podstawie przepis�w IHPVA punktacja wyra�nie preferowa�a zalety konstrukcyjne (ergonomi� i sprawno�� pojazdu) i zr�czno�� zawodnika na torze przeszk�d. Za wyczyny sportowe mo�na by�o "za�apa�" mniej, bardziej natomiast op�aca�o si� (jak to w wieloboju!) uczestniczy� we wszystkich konkurencjach. Oczywi�cie by�a doskona�a atmosfera sportowa i to pomimo nie najlepszej pogody. Emocje wzbudzi� zw�aszcza sprint na 200 metr�w. Powa�na aparatura pomiarowa pod okiem �wietnego fachowca, pana Jacka Malewicza rejestrowa�a wyczyny godne tytan�w rowerowych. Dramatyczny wypadek "Delfina", napi�ta atmosfera startu - to wszystko wp�yn�o na atrakcyjno�� ca�ej imprezy. A walczyli dzielnie wszyscy zawodnicy - i ci 9-letni, i ci 59-letni. Warto zaznaczy�, �e doskonale wypadli zawodnicy z RFN, kt�rzy byli �wietnie przygotowani i mieli wspania�y sprz�t. Zaskoczyli nas tak�e liczn� grup� przybyli na zawody kolarze radzieccy, i to nie tylko ilo�ci�, ale i pomys�owo�ci� konstrukcji. Ale i nasi reprezentanci, nie byli gorsi, na co zreszt� wskazuj� wyniki zawod�w. Szczeg�y w zamieszczonym obok materiale sygnowanym przez s�dziego g��wnego. Imprez� nale�y uzna� za udan� - u�wietni�a ona Dni Sieradza i jubileuszowy czterdziesty rok dzia�alno�ci naszej redakcji. By� to pierwszy krok mo�e troch� jeszcze chwiejny i niepewny w now� i ciekaw� form� ��cz�c� zalety rekreacji fizycznej, sportu i tw�rczo�ci technicznej.

Redakcja �wiata M�odych

�wier� kilometra �a�cuch�w

...tak w skr�cie mo�na by okre�li� mechanizmy nap�dowe pojazd�w, bior�cych

Fotografia nadesłana przez użytkownika

udzia� w I Mi�dzynarodowych Zawodach HPV w Polsce - Sieradz'89. Pojazdy, wystawione zar�wno przez reprezentacje Wschodu. jak i Zachodu pod tym wzgl�dem nie r�ni�y si� szczeg�lnie od klasycznych rower�w, gdy� "�a�cuch galicki", jak (od nazwiska wynalazcy - Gale) nasi pradziadkowie nazywali �a�cuch drabinkowy, jest jak dotychczas najefektywniejszym �rodkiem przeniesienia nap�du z korb peda��w na ko�o roweru.

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Co prawda co jaki� czas pojawiaj� si� "genialne" pomys�y, lecz �aden z nich nie osi�ga 98.5% sprawno�ci. Tak wi�c zawodnicy i szefowie zespo��w postanowili p�j�� "na pewniaka", je�li idzie o zagadnienie nap�du, pozwalaj�c sobie na improwizacj� we wszelkich innych dziedzinach. Zaczn� od najliczniejszej ekipy go�ci zagranicznych z ZSRR. Ta 28-osobowa ekipa wystawi�a 16 pojazd�w. z czego wi�kszo�� to maszyny turystyczno-sportowe, 3- i 4-ko�owe.

Fotografia nadesłana przez użytkownika
Fotografia nadesłana przez użytkownika
Fotografia nadesłana przez użytkownika

Tr�jko�owce w lwiej cz�ci przypomina�y rozwi�zaniami technicznymi, a szczeg�lnie uk�adem jezdnym, "Vectora Beta" i "007" oraz brytyjski "Windcheetah" (patrz "MT" 3/86 i 5/86), zwany popularnie "Speedy". Pojazd jest "skomponowany" w ten spos�b, �e jego tylne ko�o jest nap�dzane, dwa przednie na wysoko�ci kolan nap�dzaj�cego s�u�� sterowaniu, za� mechanizm korbowy umieszczony jest przed przednimi ko�ami - ma to wiele zalet. Nale�� do nich: zwarto�� konstrukcji, kr�tka baza, umo�liwiaj�ca spor� zwrotno�� i stabilno�� w przypadku hamowania po��czonego ze skr�caniem. Reprezentantami tej klasy by�y maszyny "Cruise Lux" i "Cruise Wariant" Aleksandra Ga�kina i Andrieja Kudriawcewa oraz produkcyjny "Riga-1" Wiktora Ku�mina.

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Osobny rozdzia� stanowi� nale��ce ju� do standardu pojazdy z rodziny "Velotron" W�adimira Mazurczaka, autora pierwszego pojazdu tego typu. Maj� one nap�dzane i sterowane przednie ko�o, co pozwala na maksymalne wykorzystanie element�w standardowych rower�w - zaleta niebagatelna w amatorskiej budowle cyklomobili. To rozwi�zanie sta�o si� bardzo popularne nie tylko w ZSRR, ale i w Polsce kilka pojazd�w tego typu wykonali

Fotografia nadesłana przez użytkownika

uczniowie z ZSZ w D�blinie ("MT" 8/88), jak i w innych punktach Polski. Drug� zalet� tego uk�adu po prostocie konstrukcji jest kr�tki �a�cuch - oszcz�dno�� zar�wno na wadze, jak i na got�wce, je�li "�a�cuchowa susza" utrzyma si� nadal. Czteroko�owy "Jeep" �umata Abdukarimowa, jak i "Triton" Glennadija Sielezniewa wyposa�one by�y w mechanizmy r�nicowe na tylnej, nap�dowej osi i hydrauliczny hamulec, dzia�aj�cy na talerzowe ko�o dyferencja�u.

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Z pojazd�w szybko�ciowych, przywiezionych do Sieradza przez Rosjan, klasyczn� form� mia� "Skorpion 2M", autorstwa grupy in�ynier�w z Instytutu Lotniczej Techniki Do�wiadczalnej. Wykorzystano w nim klasyczn�, sprawdzon� koncepcj�: obudowa w formie ko�c�wki p�ata lotniczego, wyrastaj�cego z gruntu - rozwi�zanie znane z "Bia�ej B�yskawicy" ("MT" 5/86)

Fotografia nadesłana przez użytkownika

czy "Aero" i "Allegro" z USA.

Skuteczne, gdy� pomimo zablokowania jednego z przednich k� na trasie pomi�dzy fotokom�rkami elektronicznego pomiaru czasu w sprincie na 200 m "Skorpion' uzyska� drugi czas w tej konkurencji po "Vectorze 007" -12,14 sek.

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Najwi�ksze zdumienie budzi� jednak "Delfin", Andrieja Kudriawcewa z Leningradu: o kszta�tach przypominaj�cych rzeczywi�cie tego morskiego ssaka, ciemnogranatowy z przednimi p�ytowymi ko�ami na zewn�trz kad�uba - prezentowa� si� niezwykle efektownie. Jednak pozycja zajmowana przez kierowc� szokowa�a wszystkich przygodnych widz�w, jak i szefa ekipy "Vectora" - Wolfganga Gronena1... By�a ona konsekwentnym rozwini�ciem wniosk�w z bada� profesora Chestera Kyle i Douglasa Malewickiego z USA: "w idealnym poje�dzie op�ywowym nap�dzaj�cy winien le�e� p�asko z g�ow� w stron� kierunku jazdy..." Jednak wszyscy, w��cznie z autorami tego opracowania mieli na my�li pozycj� "le��c na brzuchu".

Tymczasem autor "Delfina" po�o�y� si�... na plecach, co pozwoli�o na zastosowanie minimalnego

Fotografia nadesłana przez użytkownika

przekroju z przodu kad�uba i stopniowe zwi�kszanie go ku �rodkowi pojazdu, aby mog�y si� zmie�ci� kolana nap�dzaj�cego oraz olbrzymie, chyba 60-centymetrowej �rednicy ko�o �a�cuchowe. D�wignie sterowania znajdowa�y si� na wysoko�ci... uszu, ��czone za� by�y dr��kiem po po�o�eniu si� kierowcy, kt�ry widzia� obraz drogi w lusterku, umieszczonym przed twarz�.

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Niestety, gdy dosz�o do sprintu na 200 m, "Delfin" ju� na 500 metrze rozbiegu (by�o 1200) zacz�� "myszkowa�", a� wreszcie po przejechaniu pierwszej fotokom�rki, przy pr�dko�ci ponad 50 km/h podskoczy� na nier�wno�ci drogi, zepchni�ty

Fotografia nadesłana przez użytkownika

bocznym wiatrem opad� na prawe przednie ko�o, kt�re nie wytrzyma�o tak silnego uderzenia o ziemi� (r�wnie� i dlatego, �e by�o wykonane ze styropianu oklejonego laminatem epoksydowo-szklanym) i z�ama�o si�, a nast�pnie przewracaj�c si� na grzbiet uderzy� o przydro�ne drzewo...

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Wszyscy zmartwieli, natychmiast przez radio wezwano karetk�, lecz jednak laminat ze styropianem, z kt�rego wykonano obudow� pojazdu ma doskona�e w�asno�ci t�umi�ce ("MT" 5/86) i pechowy kierowca wyszed� z tego tylko z lekkim szokiem. Znacznie wi�cej szcz�cia mia� RFN-owski "Vector 007", kt�ry natrafiwszy na t� sam� nier�wno�� drogi co "Delfin" przelecia� w powietrzu ok. 1,5 m

Fotografia nadesłana przez użytkownika

i zaliczy� najlepszy czas tych zawod�w - 9,25 sek., za� jego kierowca, dwukrotny wicemistrz �wiata w sprincie i 10-krotny mistrz RFN w sprincie w kolarstwie klasycznym mia� najwy�szy chwilowy odczyt 82 km/h, pomimo �e jego szef powiedzia� mu: "nur halbe Kraft, Gerhard" - "tylko po�ow� si�y"... "Vector" jest w zasadzie,

Fotografia nadesłana przez użytkownika

"dziadkiem" w�r�d pojazd�w nap�dzanych mi�niowo - jego pierwsza wersja pojawi�a si� na zawodach w Kalifornii w 1980 r i pobi�a pierwsze rekordy, za� model "007" jest jej znacznie ulepszon� wersj�, zbudowan� w roku 1986 ("MT" 5/86). Do "Vectora 007" nale�� rekordy �wiata na 5000 m (5,22 min), 1000 m (84,9 km/h), 500 m (90,5 km/h), na jedn� mil� ang. (74.3 km/h) oraz rekord szosowy na 100 km (65,6 km/h). Szef zespo�u "Vectora", Wolfgang Gronen jest sam legend� sportu rowerowego - przedwojenny kolarz, trener kadry narodowej RFN, w�a�ciciel najwi�kszych w �wiecie prywatnych zbior�w dokumentacji rowerowej - s�ynne "W. Gronen International Radsport-Archiv".

Obecnie zesp� "Vectora", sponsorowany przez firm� "Union-Fr�ndenberg" zakupi� nowy pojazd,

Fotografia nadesłana przez użytkownika

nazwany "Vector 003". Wyst�pi� on w wy�cigu godzinnym, lecz na skutek zbyt szerokiej obudowy w cz�ci przyziemnej ko�a na zakr�cie utraci�y kontakt z gruntem (jedno�lady musz� si� k�a�� na zakr�tach) i wywr�ci� si�, trac�c dwa okr��enia (W Gronen: - "To jest eksperyment. Okaza�o si� w wyniku bada� niezale�nego instytutu we Francji, �e rama nie ma rezerw bezpiecze�stwa. za� geometria jest wadliwa - przed zawodami w Sieradzu mieli�my ju� dwa z�amania widelca. Obecnie zam�wili�my now� ram� i zamierzamy wprowadzi� znaczne przer�bki obudowy...")

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Podobne problemy mia� w 1981 roku brytyjski Bluebell i aby sta� si� w pe�ni warto�ciowym pojazdem, wielokrotnie dokonywano w nim zmian. Drug� ekip� z RFN by� zesp� in�. Wernera Stiffela z Karlsruhe. Sam in�. Stiffel zajmuje si� rowerami poziomymi od 1980 r. i jest jednym za�o�ycieli niemieckiego Zrzeszenia Nap�du Mi�niowego (HPV eV). Po wykonaniu wielu pr�bnych rower�w poziomych in�. Stiffel opracowa� kilka wersji zwartych, wygodnych i wytrzyma�ych pojazd�w. Podatne zawieszenie jest "znakiem firmowym" W Stiffela, gdy� wedle wyznawanej przez niego maksymy "obecnie tylko dwa pojazdy maj� sztywne zawieszenie: taczka i rower", amortyzacja za� wa�niejsza jest w rowerze poziomym ni� w klasycznym. W obu modelach "Hermesa" - w�asnym i Emila Schramma zastosowa� on bloki poliuretanowe jako

Fotografia nadesłana przez użytkownika

element t�umi�cy, gdy� rower, w przeciwie�stwie do np. samochodu wykazuje bardzo du�e r�nice pomi�dzy stanem obci��onym a pustym, dochodz�ce nawet do o�miu razy, tak wi�c charakterystyka gumy jest w tym przypadku lepsza ni� spr�yn stalowych. Wyj�tkiem w�r�d rower�w W. Stiffela jest jego nowa konstrukcja - "Solveig" - prosta, nadaj�ca si� do produkcji, z jednorurow� ram� i bezpo�rednim sterowaniem (pozosta�e rowery maj� kierownice podsiod�owe) Wszystkie te rowery maj� jednak wsp�ln� cech� - bardzo starannie dobrany osprz�t: hamulce b�bnowe na przednie ko�a, za� hydrauliczne - szcz�kowe na ko�a tylne. Te ostatnie jest to nowy wyr�b firmy Magura, charakteryzuj� si� bardzo du�� si�� cisku i lekk� obs�ug�, za� przewody hydrauliczne mo�na prowadzi� po bardzo ciasnych �ukach bez obawy, �e wp�ynie to na skuteczno�� hamowania. "Hermes" w Stiffela wyposa�ony by� w cz�ciow� os�on�

Fotografia nadesłana przez użytkownika

aerodynamiczn� "Zzipper" wykonan� z wysokowytrzyma�ego poliw�glanu "Lexan". "Hermes" Emila Schramma posiada� za� ca�kowit� sk�adan� os�on� z ortalionu, rozpinanego na specjalnym stela�u, poprawiaj�c� aerodynamik�, jak i chroni�c� przed deszczem. Z RFN przyjecha�a r�wnie� para Thomas Senkel/Susanne Zinngrebe z tandemem "p�poziomym" - bardzo prost� przer�bk� roweru klasycznego: dodane zosta�o siedzisko na kierownicy i tylny tr�jk�t ze starej ramy do przedniego widelca, za� tylne siode�ko zosta�o przeniesione ok. 25 cm do ty�u. Wielk� Brytani� oraz Brytyjski Klub Nap�du Mi�niowego reprezentowa� Mr Peter Ross

Fotografia nadesłana przez użytkownika

ze swym kr�tkim rowerem poziomym "Ross Recumbent Bicycle", zwanym r�wnie� "Trice". Sam rower jest dosy� prost� konstrukcj� jednorurow�, wyposa�ony jest w bezpo�rednie, klasyczne sterowanie i laminatowy fotel, za� najwi�ksz� jego osobliwo�ci� by�a sk�adana mi�kka os�ona. Jest to produkt holenderski, a wykonano j� z powlekanego poliuretanem windsurfowego dakronu. W specjalnie przygotowane kanaliki wsuwa�o si� pr�ty z laminatu szklano-epoksydowego, na odcinek umieszczonej z przodu rury nak�ada�o ucho z ta�my, na wspornik z ty�u drugie i jeden ruch d�wigni wystarczy, aby worek, przypominaj�cy kszta�tem rozp�aszczonego trylobita zamieni� si� w co� w rodzaju sterowca z "epoki pary i elektryczno�ci" - szpiczaste wrzeciono. "Trice" prowadzony przez Jacka Zi�kowskiego (p. Ross ma 59 lat) mia� najwi�ksze szanse w wy�cigu godzinnym, lecz niestety "z�apa� gum�". W sprincie na 200 m by� trzeci - 12,52 sek, za� w wy�cigu na 30 km - drugi po "Vectorze 007" - w 46 min 21,2 sek., "Vector" za� uzyska� czas 38 min. 3,6 sek.

Fotografia nadesłana przez użytkownika

NRD reprezentowa� 54-letni Harry Hoffmann z Tauchy na d�ugim rowerze poziomym "HSR-3" oraz Gottfried Graupner z Berlina na kr�tkim rowerze poziomym opartym na konstrukcji pioniera cyklomobilizmu z lat pi��dziesi�tych i sze��dziesi�tych z Lipska - Paula Rinkowskiego. Polsk� reprezentowa�o 40 pojazd�w. G��wnie by�y to d�ugie jedno�lady oraz typ "compact" z peda�ami umieszczonymi nad przednim ko�em, by�o te� kilka rower�w "kr�tkich". Tr�jko�owce wyst�pi�y tym razem tylko dwa - "Cyklomobil �M" z Sosnowca oraz jedyny polski pojazd obudowany - Andrzeja Szuldy z Olsztyna.

Ku zaskoczeniu wszystkich pierwsze miejsce w klasyfikacji generalnej zdoby� Polak, Ireneusz Krawczyk

Fotografia nadesłana przez użytkownika

ze Stargardu Szczeci�skiego, kt�ry bezb��dnie, w rekordowym czasie pokona� tras� testu praktycznego i mia� najlepsze wyniki ��cznie ze wszystkich konkurencji, gdy� oceniana najwy�ej by�a nie tyle pr�dko��, co precyzja i sprawno��. Irek trenowa� na swym rowerze od zesz�ego roku w czasie dojazd�w do pracy

Fotografia nadesłana przez użytkownika

(pracuje jako cukiernik przy produkcji lizak�w). Drugie miejsce zdoby� Jaros�aw Baranowski z Warszawy, mechanik z PLL "LOT" na swym d�ugim aluminiowym jedno�ladzie, za� trzecie zdoby� Emil Schramm. By�o jeszcze wiele innych nagr�d w tym pocieszenia dla pechowc�w a to wszystko po to, aby zach�ci� rozwijania nap�du mi�niowego, w nadziei, �e kt�rego� pi�knego dnia samochody znikn� z ulic miast, a zast�pi� je szybkie, czyste i bezszelestne cyklomobile, za� na otwarciu kt�rych� z kolei mi�dzynarodowych zawod�w HPV kto� z notabli popatrzy w czyste niebo i powie: "...jeszcze nigdy tak wielu nie zawdzi�cza�o wiele tak nielicznym...".

¹Wolfgang Gronen zmar� 29 grudnia 1995 r. Obecnie szefem Vector Team jest jego syn, Andre Gronen. Pod jego kierownictwem pojazdy Tomahawk I i II zdoby�y rekordy �wiata w je�dzie d�ugodystansowej (godzinnej, 12-godzinnej i 24-godzinnej).

Wszelkie prawa zastrze�one, kopiowanie i publikacja w ca�o�ci i fragmentami WY��CZNIE

po uzyskaniu zgody Autora oraz za podaniem �r�d�a.

Dodaj komentarz (0)

Szczegóły: Kategoria:; Opublikowano; Marek Utkin; Odsłony: 4182

MT 8/88 str.30-31

ROWERY Z D�BLINA

Wyniki wystawy "Mi�nio-Sam", maj�cej miejsce w Muzeum Techniki w Warszawie ("MT" 3/88) nie da�y na siebie d�ugo czeka�: zanim up�yn�o nieco wi�cej ni� p� roku od jej otwarcia zostali�my zaproszeni na otwarcie "Pierwszej Polskiej Szkolnej Wystawy Niekonwencjonalnych Rower�w", zorganizowanej w ZSZ nr 1 im. gen. F. Kleeberga w D�blinie. Organizatorem wystawy by� Szkolny Klub Techniki i Racjonalizacji, a konkretnie jego za�o�yciel, in�. J�zef Majewski, wyk�adowca technologii.

Rowery poziome (gdy� takie g��wnie wyst�powa�y na wystawie) nie s� jedynym obiektem zainteresowania p. Majewskiego - zajmuj�c si� kowalstwem artystycznym za�o�y� ko�o metaloplastyki, interesuje si� r�wnie� sadownictwem ekologicznym, a tak�e wprowadzi� nowatorskie metody w nauczaniu swego przedmiotu, co - jak przyznaj� sami uczniowie daje efekty. R�wnie� rowery poziome s� elementem nauczania: wystawiany na "Mi�nio-Sam" baga�owy "Rower Polski" Darka Zamojskiego jest jedn� z prac dyplomowych, a niewiele brakowa�o, aby Darek Paj�rek wystawi� sw�j kr�tki rower poziomy, tak�e przedmiot pracy dyplomowej.

Historia tych prac by�a kr�tka, lecz burzliwa: wniosek in�. Majewskiego o zezwolenie uczniom na wykonanie w ramach dyplomu rower�w spotka� si� ze sporym sceptycyzmem, jak r�wnie� pozostawa�a niejasna kwestia w�asno�ci pracy (albowiem normalnie prace pozostaj� w szkole). Dopiero sukces "Roweru Polskiego" na ubieg�orocznej wystawie i zawodach oraz sensacja wzbudzona przez poziomy rower D. Paj�rka przekona�a cia�o pedagogiczne o mo�liwo�ciach uczni�w. Podj�to decyzj�, �e rowery b�d� wykonane z cz�ci zakupionych przez uczni�w i pozostan� ich w�asno�ci�, co spowodowa�o istn� "gor�czk�" budowy niezwyk�ych rower�w.

In�. Jasiuk¹ jest przekonany, �e muzeum powinno zajmowa� si� nie tylko gromadzeniem pami�tek, lecz r�wnie� patrze� w przysz�o��, a wiele zdaje si� wskazywa� na to, �e takow� ma przed sob� rower poziomy, jako szybszy i wygodniejszy od roweru klasycznego, przynajmniej w je�dzie szosowej.

Dla tych, kt�rzy nie czytali "MT" 3/86 i 5/86 kr�tkie wyja�nienie: pozycja pozioma pozwala na zmniejszenie o ok. 20% oporu aerodynamicznego, co umo�liwia odpowiednio szybsz� jazd�, za� ergonomicznie ukszta�towane siedzisko z oparciem daje ok. 10-krotnie wi�ksz� powierzchni� styku w por�wnaniu z rowerem klasycznym, czyli zmniejsza si� szansa powstania odcisk�w, otar� lub oparze�.

Dojechali�my na miejsce akurat w chwili, gdy p. Majewski obja�nia� zgromadzonym poszczeg�lne punkty ekspozycji, co da�o okazj� do wysnucia stwierdzenia o zawodno�ci pojazd�w silnikowych (w drodze mieli�my kr�tki post�j - "chrzczona" benzyna) i zaletach pojazd�w o nap�dzie mi�niowym.

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Gdy rozejrzeli�my si� dok�adnie, mogli�my si� przekona�, �e rower�w jest du�o, bo 27 (plus przedwojenna damka, nap�dzana wa�kiem) i �e wszystkie r�ni� si� mi�dzy sob�. Oznacza�oby to, �e nie by� tu narzucony jaki� konkretny schemat, lecz ka�dy z uczni�w wykonywa� pojazd wed�ug w�asnych umiej�tno�ci, mo�liwo�ci i koncepcji.

Zasadnicze schematy, jakie mo�na pr�bowa� wyr�ni� spo�r�d zgromadzonych rower�w, to:

- Zbli�ony do proponowanych w pi�mie "Modelist-Konstruktor" pojazd z nap�dem i sterowaniem na ko�o przednie

- bardzo prosty w budowie, umo�liwiaj�cy wykorzystywanie wielu typowych element�w rowerowych.

Takie rowery wykonali m.in. Darek Paj�rek (jedno�lad), Marcin G�bala (tr�jko�owiec) i Marcin Szczerbetka (r�wnie� tr�jko�owiec).

- D�ugi "chopper" z wysok� kierownic� zmuszaj�cy do zastosowania d�ugiego �a�cucha, lecz umo�liwiaj�cy dosy� szybk� jazd� m.in. dzi�ki zastosowaniu po�redniego stopnia zwi�kszania prze�o�enia. Autorami "chopper�w" s� m.in. Jacek Szkoda, Tomek Ustrzykowski, Micha� Wojew�dzki.

- Kr�tki rower poziomy, z peda�ami przed przednim ko�em i kierownic� podsiod�ow� - pojazd niewielki i zwrotny, prezentowany w dwu egzemplarzach.

- Cyklomobil tr�jko�owy, o przegubowym uk�adzie sterowania, zbli�onym do zastosowanego w "Cyklomobilu �M" (nr 145/86) zbudowany zosta� tylko jeden.

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Warto dodatkowo jeszcze wymieni� "najd�u�szy rower w D�blinie"- d�ugi "chopper" Andrzeja Komorka,

kt�ry zastosowa� w swojej maszynie mieszany nap�d wa�em Cardana i �a�cuchem, przy czym wa� wraz z przek�adni� przy�pieszaj�c� (1:30!) pochodzi ze z�omowanego samolotu² . Niestety, jeden peda� zosta� "ukr�cony" u nasady, gdy� straszliwe prze�o�enie umo�liwia�o co prawd� osi�ganie du�ej szybko�ci, lecz zmusza�o do naciskania na peda�y ca�� si��. Jak twierdzili koledzy, autor tego pojazdu, zanim urwa� peda�, "za jednym obrotem przeje�d�a� 40 metr�w".

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Opr�cz rower�w na szkolnej wystawie zaprezentowane zosta�y plansze z wycinkami na temat rower�w. Pan J�zef Majewski i jego uczniowie zebrali mn�stwo materia��w zar�wno z popularnych gazet, jak i pism popularno-technicznych (z du�� rado�ci� odkryli�my tam wycinki z zupe�nie przedwiecznych numer�w "M�odego Technika"), tak�e ze "�wiata M�odych", gdzie od dw�ch lat cyklomobile s� popularyzowane oraz radzieckich pism - "Modelist-Konstruktor" i "Technika Mo�odio�y".

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Wystawa by�a rzeczywi�cie godna obejrzenia, czego najlepszym dowodem jest fakt, �e dyrektor Jasiuk zdecydowa� si� udost�pni� d�bli�skim rowerom sal� w muzeum. Dzi�ki temu w nieca�y miesi�c po otwarciu wystawy w D�blinie - 11 kwietnia odby�o si� oficjalne otwarcie prezentacji rower�w poziomych w murach Muzeum Techniki w Warszawie...

¹Dyrektor Muzeum Techniki w Warszawie.

²By� to fragment nap�du wie�yczki dzia�ek w bombowcu I�-28.

Wszelkie prawa zastrze�one, kopiowanie i publikacja w ca�o�ci i fragmentami

WY��CZNIE po uzyskaniu zgody Autora oraz za podaniem �r�d�a.

Dodaj komentarz (0)

Szczegóły: Kategoria:; Opublikowano; Marek Utkin; Odsłony: 4246

MT 3/88 str.30-32

To by� �wiat zza szyb... CYKLOMOBILU

3 88_n5 Sz�stego wrze�nia 1987 r., w niedziel�, osoby znajduj�ce si� w centrum Warszawy ujrza�y kawalkad� niezwyk�ych pojazd�w: cyklomobili, rower�w poziomych, tr�jko�owc�w i jedno�lad�w. Pojazdy te nie zjawi�y si� tam przypadkowo - przejazd ten by� cz�ci� Pierwszych Og�lnopolskich Zawod�w Cyklomobili, imprezy zorganizowanej z okazji wystawy "Mi�nio-Sam", odbywaj�cej si� w Muzeum Techniki w Pa�acu Kultury i Nauki.

Sama wystawa, trwaj�ca od 29 sierpnia do 30 pa�dziernika 1987 r. by�a prezentacj� pojazd�w nap�dzanych mi�niowo (st�d "Mi�nio") zbudowanych samodzielnie przez indywidualnych konstruktor�w (st�d "Sam"). Eksponowanych by�o 30 pojazd�w, z czego trzy - przedstawiciele trzech generacji rower�w (bicykl braci Michaux, przedwojenny rower Zawadzki i

Fotografia nadesłana przez użytkownika

jedno�ladowy rower poziomy - dzie�o konstruktora-amatora z Bia�egostoku, p. Zygmunta Szpajchlera)

by�y w�asno�ci� Muzeum Techniki. W�r�d pozosta�ych eksponat�w szczeg�ln� uwag� widz�w zwraca�y na siebie mi�nioloty-wiatrakowce 79-letniego pana Franciszka Szlendaka z Ryk k. D�blina - konstrukcje b�d�ce rowerami z dorobionymi wirnikami no�nymi, dodatkowymi przek�adniami i �mig�em ci�gn�cym w jednej wersji. Autorowi tych aparat�w (w za�o�eniu lataj�cych)

Fotografia nadesłana przez użytkownika

nie uda�o si� jeszcze wzlecie�, jedynym widocznym efektem by�o wzniecenie straszliwego pop�ochu w�r�d kur na podw�rzu, lecz z tego eksperymentu autor wyci�gn�� dalsze wnioski - zamierza zbudowa� wiatrakowiec z sze�ciop�atowym wirnikiem no�nym, kt�ry w jego przekonaniu powinien wystarczy� do uniesienia w powietrze konstrukcji wraz z pilotem.

Pozosta�e prezentowane pojazdy to g��wnie tr�jko�owce, z czego jedena�cie

Fotografia nadesłana przez użytkownika

zosta�o wykonanych na podstawie plan�w zamieszczonych w "�wiecie M�odych" (nr 145, 86.12.04); oczywi�cie poszczeg�lne egzemplarze r�ni� si� mi�dzy sob� rozwi�zaniami technicznymi, wykonaniem i wyposa�eniem, b�d�c odbiciem pogl�d�w ich w�a�cicieli na temat cyklomobili i techniki w og�lno�ci,

tak wi�c poczynaj�c od dw�ch konstrukcji, w kt�rych ich budowniczowie obyli si� w og�le bez spawania, poprzestaj�c na po��czeniach �rubowych, a� do bardzo technologicznie specyficznie wykonanych pojazd�w, w kt�rych zastosowano elementy uk�adu kierowniczego od "malucha" lub kompletn� amortyzacj� tylnego mostu.

Fotografia nadesłana przez użytkownika
Fotografia nadesłana przez użytkownika
Fotografia nadesłana przez użytkownika

Nast�pnym bardzo efektownym pojazdem jest ca�kowicie obudowany cyklomobil "Iwero-1" Jacka Zi�kowskiego z Bydgoszczy - jedyny, jak na razie, reprezentant swej klasy. Wykonany jest z podskrzyd�owego, odrzucanego zbiornika od Lima 5, kt�rego �cianki s� na tyle mocne, �e stanowi on konstrukcj� no�n� dla niezale�nego zawieszenia i uk�adu nap�dowego. Pojazd ten przeby� ju� ponad 800 km w r�nych warunkach - tak�e zim� i s�u�y jego w�a�cicielowi jako codzienny �rodek transportu, chroni�cy przed deszczem i wiatrem, a jednocze�nie daj�cy okazj� do treningu¹ .

W mniejszo�ci prezentowane by�y jedno�lady poziome, z kt�rych cztery modele maj� kr�tk� baz�, co umo�liwia du�� zwrotno��

Fotografia nadesłana przez użytkownika

- cecha bardzo wa�na w ruchu miejskim. Trzy z tych rower�w maj� sterowanie podsiod�owe, co u nie przygotowanych widz�w stwarza dziwne wra�enie, lecz jest w rzeczywisto�ci bardzo wygodne: gdy jedzie si� rowerem poziomym nie mo�na unie�� si� na peda�ach przy przeje�d�aniu przez przeszkod�,

Fotografia nadesłana przez użytkownika

lecz je�li posiada si� kierownic� podsiod�ow�, mo�na "amortyzowa�" r�koma. Pozosta�e dwa z wystawionych jedno�lad�w poziomych r�ni�y si� bardzo pomi�dzy sob�: jeden z nich zosta� zbudowany przez braci Andrzeja i Krzysztofa Szuma�skich, z kt�rych jeden jest uczniem klasy si�dmej, a drugi - czwartej szko�y podstawowej. W ca�ym tym rowerze nie zastosowano ani jednego spawu, wszystkie po��czenia wykonano na �ruby, wierc�c uprzednio otwory w grubo�ciennych rurach.

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Drugi, r�wnie d�ugi jedno�lad, to "Jamnik 02" zbudowany przez Mieczys�awa Kaczmarka. Pojazd ten jest bardzo pieczo�owicie wykonany, a lakier, w atrakcyjnym ciep�ym ��tym kolorze, jest lakierem piecowym, co zapewnia trwa�o�� i po�ysk. Wed�ug informacji jego budowniczego "Jamnik 02" przejecha� ju� 11000 km.

Fotografia nadesłana przez użytkownika

Dalsze prezentowane pojazdy to rower z owiewk� i op�ywowymi pojemnikami (znany Czytelnikom "MT" z nr 1/87) oraz zabawna konstrukcja "Ro-na-Ro", czyli rower na rowerze, powsta�a przez zmontowanie dw�ch ram od radzieckiego roweru, za�o�enie instalacji elektrycznej zasilaj�cej kierunkowskazy, �wiat�a g��wne, stopu, elektryczny klakson i ...radio.

Przedstawicielami rower�w "utylitarnych", baga�owych, s�: jedno�ladowy "Rower Polski" - praca dyplomowa Dariusza Zamojskiego z technikum w D�blinie² i rower tr�jko�owy Ireneusza D�browskiego z Warszawy. "Rower Polski" nie r�ni si� wiele od sk�adaka, z tym, �e posiada trzy baga�niki - przedni, zespolony z ram�, tylny i ...�rodkowy, przypominaj�cy podest na hulajnodze, na kt�rym mo�na postawi� nawet ci�k� skrzynk� lub ba�k�. Ma on r�wnie� podwy�szony suport, co umo�liwia jazd� po polnej drodze lub nier�wno�ciach bez zawadzania peda�ami o pod�o�e. Rower tr�jko�owy wyposa�ony jest za to w laminatowy pojemnik pomi�dzy tylnymi ko�ami, zamykany na kluczyk i obszerny, w sam raz na wi�ksze zakupy.

Fotografia nadesłana przez użytkownika
Fotografia nadesłana przez użytkownika
Fotografia nadesłana przez użytkownika

Wracaj�c do zawod�w - by�y one organizowane przez Muzeum Techniki i redakcj� "�wiata M�odych" przy udziale Ko�a Pojazd�w Alternatywnych Polskiego Klubu Ekologicznego³ . Nie odby�y si� co prawda w trakcie ich trwania konkurencje stricte pr�dko�ciowe, jak np. sprint na 200 m, lecz zasadniczym celem tej pierwszej imprezy by�o zademonstrowanie pojazd�w szerszej publiczno�ci, st�d pierwszym punktem programu by� nierywalizacyjny rajd ulicami Emilii Plater, �wi�tokrzysk�, Marsza�kowsk� i Alejami Jerozolimskimi. Nast�pne konkurencje to ocena statyczna, podczas kt�rej jury sprawdza�o wygod�, bezpiecze�stwo, �atwo�� obs�ugi i mo�liwo�� zabierania baga�u przez pojazd oraz konkurencja sprawno�ciowa na czas, polegaj�ca na przejechaniu trasy z�o�onej ze slalomu z 20 sto�k�w, pobraniu symbolicznych zakup�w (2 paczki p�atk�w owsianych i torby 2,5 kg ziemniak�w) i zatrzymaniu si� dok�adnie na linii mety.

Fotografia nadesłana przez użytkownika
Fotografia nadesłana przez użytkownika
Fotografia nadesłana przez użytkownika
Fotografia nadesłana przez użytkownika
Fotografia nadesłana przez użytkownika

Na zawodach zjawili si� r�wnie� zawodnicy, kt�rzy nie zd��yli wystawi� swych maszyn na wystawie, jak np. p. Kazimierz Le�niewski, kt�ry sam wyst�pi� na bardzo interesuj�cym 3-ko�owym poje�dzie, kt�rego wszystkie ko�a pochyla�y si� na zakr�cie. Poza tym zjawi�y si� dwa "Cyklomobile �M" oraz spora grupa z Pabianic na "Jamnikach 08".

Nale�y stwierdzi�, �e impreza spe�ni�a swe zadanie - kilka tysi�cy os�b mia�o okazj� zobaczy�, �e budowa i u�ytkowanie pojazd�w nap�dzanych mi�niowo w warunkach amatorskich i w naszym kraju s� realnie wykonalne.

¹Jacek Zi�kowski zgin�� potr�cony przez samoch�d, jad�c rowerem konwencjonalnym w Nowy Rok 1990/91. "Iwero-1" (i pozosta�e rowery poziome jego konstrukcji) znajdowa�y si� w filii Muzeum Techniki w Warszawie - w Zak�adach Norblina przy ul. �elaznej.

Jak poinformowa� nas Wicedyrektor Muzeum Techniki NOT, do po�owy listopada 2013r Iwero-1 sta� w Muzeum Techniki w PKiN natomiast aktualnie znajduje si� w magazynie muzeum pod Warszaw�. Losy pozosta�ych konstrukcji nie s� znane. Mo�liwe, �e r�wnie� znajduj� si� w magazynie. [RK]

przyp. red.

²D�blin, a raczej tamtejszy Zesp� Szk� Mechanicznych by� (z inicjatywy in�. J�zefa Majewskiego) przez d�ugi czas "ku�ni�" (niekiedy dos�ownie :-) rower�w poziomych. W zwi�zku z obecnymi reformami szkolnictwa sytuacja szk� technicznych nie wygl�da r�owo, ale nowe konstrukcje powstaj�.

³W 1992 r. Ko�o Pojazd�w Alternatywnych uniezale�ni�o si� od urz�dniczych struktur PKE i dzia�a�o niezale�nie (do 1996/97 r.) jako Klub Pojazd�w Alternatywnych przy Muzeum Techniki w Warszawie.

kopiowanie i publikacja w ca�o�ci i fragmentami WY��CZNIE po uzyskaniu

zgody Autora oraz za podaniem �r�d�a.

Dodaj komentarz (0)

Szczegóły: Kategoria:; Opublikowano; Marek Utkin; Odsłony: 4317

MT 1/87 str.45-51

Rozwa�ania o nap�dzie mi�niowym

(cz. II)

(doko�czenie artyku�u "Cz�owiek silnikiem przysz�o�ci" z MT 5/86).

Czytelnikom mojego poprzedniego artyku�u, dotycz�cego pojazd�w nap�dzanych si�� mi�ni ludzkich¹ mog�y si� nasun�� pewne zastrze�enia co do wysuwanych przeze mnie sugestii na temat ich rozwoju. Przypuszczam, �e mog�y one by� mniej wi�cej takie: cyklomobile komunikacyjne nie sprawuj� si� dobrze w terenie, na piaszczystych drogach i w zag�szczonym ruchu miejskim. Brak jest w nich tak�e bezpo�redniego kontaktu z otoczeniem (co w pewnych warunkach jest zalet�), tak typowego dla klasycznego roweru oraz to, �e s� one od niego dro�sze i trudniejsze w przechowywaniu. Tak, to prawda, lecz nie mo�na przecie� mie� wszystkiego - albo potrzebujemy pojazdu komunikacyjnego, szybkiego i wydajnego, albo chcemy wspina� si� na g�ry, czyli innymi s�owy, potrzebny jest nam pojazd terenowy, czy te� spe�niaj�cy inne zadania. Tak wi�c bez obaw - rower klasyczny nie zostanie ca�kowicie wyparty przez cyklomobil, cho� mo�e sta� si� pojazdem bardziej wyspecjalizowanym, co zdaj� si� wskazywa� najnowsze przyk�ady.

Rowery szosowe prawdopodobnie zostan� wyparte cz�ciowo przez cyklomobile i rowery trzeciej generacji, czyli polegliwe (poziome), kt�re stanowi� obecnie ok. 1% ilo�ci wszystkich rower�w na �wiecie. Najwi�cej jest ich produkowanych i u�ytkowanych w USA, chocia� i w Europie, konkretnie w Holandii i w Szwajcarii² , istniej� niewielkie firmy produkuj�ce rowery tego rodzaju. Kto jest ich u�ytkownikiem? W USA w�a�cicielami ich s� ludzie z warstw wykszta�conych, g��wnie arty�ci, architekci, prawnicy i lekarze, czyli ludzie, kt�rym zale�y na �atwym i szybkim sposobie poruszania si�, po��czonym z r�wnoczesnym �wiczeniem, b�d�cym form� rekreacji po pracy wykonywanej najcz�ciej za biurkiem, na siedz�co. Znacz�ce wydaje si� by� tak�e zainteresowanie kwesti� ekologiczn� oraz energetyczn� �wiata, jak i zainteresowanie pr�bami rozwi�zania tych problem�w. Poza tym s� to ludzie m�odzi - przeci�tna wieku w�a�cicieli rower�w trzeciej generacji wynosi 21 - 35 lat. Mo�e to �wiadczy� o tym, �e aby zdecydowa� si� na zakup takiego roweru trzeba posiada� elastyczny umys�, dopuszczaj�cy niekonwencjonalne rozwi�zania, z pozoru nawet dziwne i ryzykowne.

Powracaj�c do ilo�ci rower�w trzeciej generacji, to wzro�nie ona na pewno w momencie kiedy ich produkcj� zajm� si� takie firmy, jak Raleigh, Batavus, Peugeot, Herkules, czy Puch³ , firmy produkuj�ce po kilka milion�w rower�w (i to wysokiej jako�ci) rocznie. Wtedy prawdopodobnie ma�e firmy, produkuj�ce ok. 1000 rower�w poziomych rocznie zostan� wch�oni�te lub te� b�d� wypuszcza� ograniczone serie, przeznaczone dla koneser�w.

Rower turystyczny z owiewką i aerodynamicznymi sakwami wg projektu autora artykułu

A je�li kto� nie chce porzuca� swego starego roweru, a jednocze�nie woli, aby by� on nieco efektywniejszy, to mo�e za�o�y� do niego owiewk�, czyli cz�ciow� os�on� aerodynamiczn�. Jest to rozwi�zanie proste i niezbyt kosztowne, a do�� skuteczne - zysk na oporach aerodynamicznych przy pr�dko�ci 30 km/h wynosi ok. 20%, co po odj�ciu opor�w tocznych daje ok. 7% zysku, w zale�no�ci od stosowanego ogumienia. Za�o�enia teoretyczne do os�on aerodynamicznych do roweru pracowa� in�. Glen Brown z Kalifornijskiego Instytutu Technologicznego, specjalizuj�cy si� w problemach aerodynamiki pojazd�w l�dowych. Na ich podstawie w USA jest produkowana ca�a rodzina cz�ciowych os�on aerodynamicznych do rower�w, pod wsp�ln� handlow� nazw� "Zzipper". Wykorzystuj�c te za�o�enia opracowa�em i wykona�em w ramach pracy semestralnej na Wydziale Wzornictwa Przemys�owego ASP w Warszawie system sk�adaj�cy si� z owiewki i zestawu aerodynamicznie ukszta�towanych pojemnik�w do roweru. Owiewki powielone w sze�ciu egzemplarzach, a pojemniki w dw�ch kompletach zda�y bardzo dobrze egzamin w czasie wakacji 1984 roku.

Wracaj�c za� do problemu "wspinania si� do g�ry", to jest on ju� ca�kiem nie�le rozwi�zany przez rowery alpejskie⁴ , czy te�, jak m�wi� Amerykanie - g�rskie - Mountain Bike, w skr�cie MTB. Rowery te jest to forma klasyczna, lecz ze specjalnie opracowan� geometri� ramy i wyposa�ona w balonowe opony (2,125")⁵ . Jest w nich zastosowany klockowy bie�nik, a kord ich wzmocniono wk�adk� z Kevlaru, co czyni je niemal nieprzebijalnymi. Hamulce w tych rowerach to najcz�ciej system "cantilever";

Komponenty typu 'high tech' do rowerów górskich

charakteryzuj�cy si� bardzo du�ym prze�o�eniem, a wi�c i si�� cisku, co zapewnia skuteczne hamowanie nawet wtedy, gdy felga jest mokra lub pokryta b�otem. Poza tym jedn� ze szczeg�lniejszych cech roweru alpejskiego s� bardzo du�e prze�o�enia - w wi�kszo�ci modeli przekraczaj�ce 1:1, czyli obroty peda��w na tak wysokim biegu s� wy�sze ni� obroty ko�a, co umo�liwia podjechanie pod strome wzniesienia i przejechanie przez grz�skie i g��bokie b�oto, jak te� jazda po gruncie tak kamienistym, �e przypomina go�oborza na �ysicy.

Przy okazji - bieg�w jest wystarczaj�co du�o (zazwyczaj 18)⁶ , aby mo�na by�o dopasowa� prze�o�enie dok�adnie do warunk�w w jakich si� jedzie. Niekt�re modele opon do rower�w g�rskich mo�na naby� do razu z wstrzelonymi kolcami, kt�re umo�liwiaj� bezpieczn� jazd� po �niegu i lodzie. Pozwoli�o to w zesz�ym roku7 trzem m�odym ludziom przeby� na takich rowerach alpejsk� prze��cz Theodull ko�o Matterhornu, znajduj�c� si� na wysoko�ci 331⁷ m npm, kt�ra jest stale pokryta polami firnowymi i lodowymi... Trwaj�ca cztery dni wyprawa zako�czona sukcesem by�a pierwszym tego rodzaju przedsi�wzi�ciem w historii, co rzuca pewne �wiat�o na mo�liwo�ci, jakie daje rower g�rski. Drugim jeszcze wi�kszym sukcesem by�o zdobycie na rowerach g�rskich Kilimand�aro (6010 m npm) przez dw�ch kuzyn�w - Nicka i Dicka Crane w Nowy Rok 1985⁸ . "Fat tire craze", czyli szale�stwo grubych opon rozpocz�o si� na dobre w roku 1983, gdy na salonie rowerowym w Nowym Jorku sze�� firm (g��wnie ameryka�skie i japo�skie) zaprezentowa�o w pe�ni dopracowane, zupe�nie nowe rowery g�rskie i wyposa�enie do nich. Rzecz jasna nie by�a to sprawa chwili - koncepcja ATB liczy�a sobie wtedy ju� trzydzie�ci lat, od czasu, kiedy John Finley Scott zbudowa� rower podobny do ATB produkowanych obecnie. On i trzech innych ludzi, uznawanych z ojc�w rower�w g�rskich9 (obecnie w�a�cicieli najbardziej renomowanych przedsi�biorstw produkuj�cych doskona�e ATB) postanowi�o po��czy� dobre w�asno�ci terenowe wiejskiego roweru na balonowych ko�ach z mo�liwo�ci� zmiany prze�o�e� roweru wy�cigowego i wytrzyma�o�ci� motocykla. Pocz�tkowo wykorzystywali oni po prostu odpowiedni� ram� i ko�a, zak�adali wielobiegowe przerzutki, motocyklowe hamulce i kierownic� i by�o to prawie "to". Co prawda rower taki wa�y� czasem i powy�ej 25 kg, ale by� za to doskona�ym obiektem do przemy�le� i przer�bek.

Studium roweru terenowego (ATB) wykonane przez autora artukułu w czasie testów w Puszczy Kampinoskiej

Po doj�ciu do w�a�ciwych rozwi�za� czterech pan�w (po pewnym czasie do��czy�o jeszcze dw�ch) zacz�o naciska� na producent�w osprz�tu i opon, aby rozpocz�li produkcj� cz�ci wed�ug ich recept. W po�owie lat siedemdziesi�tych odnie�li sukces - na ich postulaty zareagowa�a firma SunTour¹⁰ z Japonii. Pocz�tkowo rowery te by�y piekielnie drogie - opony do nich wytwarzano na zam�wienie, niekt�re elementy wykonywano r�cznie, lecz za to bardzo starannie, cz�sto z gwarancj� na ca�e �ycie w�a�ciciela! A� wreszcie, po trzydziestu latach¹¹ - chwyci�o! Obecnie tury�ci na rowerach alpejskich docieraj� w najbardziej nieprawdopodobne miejsca - w G�ry Skaliste, na Alask�, przemierzaj� pustynie, tak piaszczyste, jak i lodowe, przedzieraj� si� wreszcie przez bagna d�ungli tropikalnych - po prostu dobry, stary rower opanowa� nowy �ywio�...

Skoro m�wimy ju� o skalistych pustyniach, to mo�e nam nasun�� si� pytanie: a co z rowerem miejskim? Idea takiego roweru zyska�a sobie popularno�� w po�owie lat sze��dziesi�tych, po ukazaniu si� na rynku roweru AM-1, projektu Brytyjczyka Aleksandra Moultona. Rower ten by� pierwszym w XX wieku rowerem dla doros�ych wyposa�onym w ma�e, 16-calowe ko�a. Zosta� on wykonany bardzo po bardzo starannych studiach projektowych i zbudowaniu pi�ciu prototyp�w, kt�re pos�u�y�y do opracowania przer�bek. Rower ten, bardzo udany i rozwi�zany w spos�b nowatorski spotka� si� z wielce nieprzychylnym przyj�ciem krytyk�w wzornictwa, kt�rzy okre�lili go jako "ohydny i nieelegancki". Na szcz�cie nie wywar�o to wi�kszego wp�ywu na jego popularno��, za� w dwa lata p�niej prawie wszystkie powa�niejsze wytw�rnie rower�w oferowa�y rowery z ma�ymi ko�ami, sk�adane i z ram� sta��. Zapocz�tkowa�o to, wraz z pocz�tkami ruchu ekologicznego mod� na "sk�adaki" ( w Polsce popularna nazwa wszystkich rower�w z ko�ami od 24 cali w d�), kt�re wydawa�y si� by� prawie idealnymi rowerami miejskimi. Po pewnym czasie moda na sk�adaki nieco przycich�a - u�ytkownicy ich z wolna doszli do wniosku, �e s� one dosy� m�cz�ce i niezbyt efektywne, poniewa� wi�kszo�� z nich ma ko�a niskoci�nieniowe o du�ym oporze tocznym, w przeciwie�stwie do "Moultona", w kt�rym s� zastosowane specjalne opony na 5 atm. i amortyzacja. Pom�g� w dokonaniu tego spostrze�enia w pewnym stopniu kryzys naftowy 1973 roku, kiedy to rzesze u�ytkownik�w "odkry�y" dziesi�ciobieg�wk� - rower turystyczny zbli�ony nieco form� do wy�cigowego, do�� szybki, lecz niestety wra�liwy na niespodzianki czyhaj�ce na rowerzyst� na miejskich ulicach - szyny, studzienki kanalizacyjne i dziury w jezdni. I tu rozwi�zanie pojawi�o si� niemal samo, a by� nim nasz stary znajomy - rower g�rski. Jest on wygodny, bezpieczny, wytrzyma�y - czeg� jeszcze mo�na chcie�? Jak si� okazuje, mo�na chcie� jeszcze wielu rzeczy - mo�liwo�ci przewo�enia du�e ilo�ci baga�u, jak np. ca�otygodniowych zakup�w, czy mebli, jak te� (znowu!) sk�adania w celu �atwego przewozu i sk�adowania.

Problem przewozu baga�u mo�na rozwi�za� do�� prosto, stosuj�c rower tr�jko�owy z palet� lub skrzyni� �adunkow�.

Składak firmy Hon - gotowy do jazdy i złożony

Tego rodzaju rowery istnia�y ju� przed pierwsz� wojn� �wiatow�, a obecnie wiele firm, jak np. RFN-owski Kynast produkuje ich udoskonalone modele, wyposa�one w trzybiegowe przek�adnie planetarne, amortyzacj� i systemy zwi�kszania mocy¹² (Z-TRAKTION). Za to rowery sk�adane w swym rozwoju zasz�y jeszcze dalej, ni� rowery ci�arowe. Najnowsze ich modele s� wykonywane przy u�yciu lekkich stop�w, tak aluminiowych, jak magnezowych, ��czonych za pomoc� �ywic syntetycznych, co daje wag� od 10 do 5 kilogram�w w przypadku najnowszych rozwi�za�. Zastosowano w nich systemy szybkiego, wielokrotnego sk�adania w odr�nieniu od zawiasu "na raz" znanego z modeli polskich.

AM-7w częściach...

Profesor Alex Moulton r�wnie� nie spocz�� na laurach: w 1983 r. wypu�ci� model AM-7, czyli dawn� koncepcj� wykonan� wed�ug najnowszych recept: rama przestrzenna, wykonana z rurek chromomolibdenowych, 6-biegowa przerzutka, typowa dla "Moulton�w" amortyzacja, obecnie jeszcze udoskonalona - wszystko to ��cznie daje rower o masie 11,5 kg, okre�lony przez jednego z testuj�cych jako "rower stulecia". Fakty te wskazuj� dobitnie na to, �e sk�adaki przesta�y by� tym, czym by�y w latach sze��dziesi�tych - rowerami uniwersalnymi z ambicjami bycia rowerami miejskimi.

...i w całości na Mistrzostwach w Milton Keynes wraz z twórcą sir Alexem Moultonem.Widoczna jest owiewka Zzipper, nylonowe sakwy w przestrzennej ramie i koszyk wypleciony specjalnie w kształcie bagażnika. Ta wersja jest określana jako AM-14

Sta�y si� za to, dzi�ki nowym rozwi�zaniom przyrz�dami u�atwiaj�cymi �ycie w mie�cie. Ich obecne odmiany daj� si� z �atwo�ci� z�o�y� do wymiar�w niewielkiej walizki w czasie 15-30 sek., co umo�liwia bezproblemowe przewo�enie ich metrem, autobusem, samolotem, czy nawet niewielkim samochodem. Sprawia to, �e rower zyska� nowy wymiar w �yciu cz�owieka w mie�cie - sta� si� jego towarzyszem, pomocnikiem, niemal przyjacielem.

No, ale to chyba wszystko, co da si� wykrzesa� z tego urz�dzenia - mo�e powie kto�, znudzony przyd�ug� wyliczank� - poza transportem l�dowym nie ma ono przecie� innych zastosowa�, bo jakie jeszcze mog�oby mie�? Tymczasem - wbrew pozorom - ma! Woda i powietrze, dwa �ywio�y jak dot�d nie zdobyte przez rower - z wolna ust�puj� mu pola.

Wsp�czesne pojazdy wodne r�ni� si� od znanych nam rekreacyjnych rower�w wodnych tak, jak wy�cigowy Bugatti od walca parowego. Przede wszystkim jest w nich skumulowana najnowsza technologia - materia�y kompozytowe, stopy lekkich metali, jak i wyszukana my�l projektowa - nowoczesne, niekonwencjonalne rozwi�zania, wspierane cz�sto obliczeniami komputerowymi, kt�re daj� niezwyk�e efekty, godne ery kosmicznej. Zreszt� nic dziwnego - tw�rcami tych pojazd�w, tak jak ich l�dowych odpowiednik�w s� bardzo cz�sto ludzie zwi�zani z przemys�em lotniczym i kosmicznym, dla kt�rych metody CAD (projektowanie wspomagane komputerem), jak i zagadnienia nowych technologii s� chlebem powszednim.

Tak wi�c - wracaj�c do roweru wodnego - jego sprawno�� jest bardzo niewielka, gdy� p�ywa on na zasadzie wyporno�ciowej, co wywo�uje du�e straty energii, kt�ra jest zu�ywana na wytworzenie fali w warstwie przypowierzchniowej. Natomiast rozwi�zania wsp�czesne wykorzystuj� zasad� �lizgu, czyli wytwarzania przez odpowiednio ukszta�towany kad�ub "filmu wodnego", b�d�cego efektem spr�ania wody pod poruszaj�cym si� pojazdem lub te� zasad� wodolotu, czyli pojazdu utrzymuj�cego si� nad powierzchni� wody za pomoc� si�y no�nej wytwarzanej przez p�aty zanurzone w wodzie (si�a ta, jak w samolocie powstaje tylko podczas ruchu pojazdu z odpowiedni� pr�dko�ci� wzgl�dem wody).

'Saber Proa' - jak widać, może je zwodować jedna osoba

Do najbardziej udanych pojazd�w tego rodzaju mo�na zaliczy� obecnie dwie konstrukcje, o ca�kiem odmiennej budowie. Jedn� jest produkowany ju� seryjnie "Saber Proa". Jego zasadnicz� cz�ci jest w�ski, ostro zako�czony kad�ub w�szy nawet od kajaka wy�cigowego, lecz znacznie stabilniejszy, gdy� wyposa�ony w p�ywak-przeciwwag�, funkcjonuj�c� na tej samej zasadzie, co podobne urz�dzenie w �odziach krajowc�w z Nowej Gwinei. Wa�y on 25 kg, a jest nap�dzany za pomoc� wolnoobrotowej �ruby o �rednicy 45 cm, bardzo efektywnej, gdy� na wy�cigach pojazd6w wodnych zorganizowanych przez IHPVA umo�liwi�a mu zaj�cie pierwszego miejsca z pr�dko�ci� 19,308 km/h. Jak na wod� jest to bardzo szybko, gdy� ta jednoosobowa, siedmiometrowa ��d� jest szybsza od czw�rki ze sternikiem! Drug� konstrukcj�, wygl�dem przypominaj�c� nie tyle wyd�u�ony wy�cigowy kajak nap�dzany peda�ami, lecz zwyk�y rower, tylko �e pozbawiony k� i ustawiony na pi�ciok�tnym stela�u,

'Flying Fish' - pilotowana przez Steve Hegga

wspartym na dw�ch pylonach jest "Flying Fish" - "Lataj�ca Ryba". Jest to wodolot, na kt�rym ameryka�ski kolarz olimpijski Steve Hegg osi�gn�� pr�dko�� 18,36 km/h. Start jego odbywa si� z rampy¹³ , a pr�dko�� pocz�tkowa musi przekracza� 9 km/h. Wielko�� p�at�w utrzymuj�cych ca�� konstrukcj� nad wod� por�wnywalna jest z wielko�ci� skrzyde� przeci�tnego modelu na uwi�zi. Dzi�ki temu powierzchnia, na jak� wywiera op�r woda jest stosunkowo niewielka, a efektem tego jest du�a pr�dko��.

Konstruktorzy tych pojazd�w rozwa�aj� r�wnie� i inn� koncepcj�, opieraj�c� si� o zasad� okr�tu podwodnego. Mianowicie okr�t podwodny jest szybszy od jednostki nawodnej o takiej samej wyporno�ci i mocy silnik�w. Przyczyn� tego jest wyst�powanie wspomnianej fali powierzchniowej, kt�rej mocy jednostki p�ywaj�cej. Tak wi�c pojazd wspieraj�cy si� o kad�ub lub kad�uby zanurzone ca�kowicie podwod�, po��czone, by� mo�e, z elementami zbli�onymi do p�at�w by�by rozwi�zaniem efektywnym i wygodniejszym, ni� np. w "Flying Fish". kt�ry to pojazd trac�c szybko�� zanurza si� pod wod�.

Gossamer Albatross

Drugi �ywio�, powietrze - nie zdobyte przez rower do roku 1977 r�wnie� z wolna ust�puje przed nowymi konstrukcjami. S� one znacznej bardziej zaawansowane w rozwoju ni� "Gossamer Condor" i "Gossamer Albatross", kt�re postawi�y pierwsze kamienie milowe na drodze opanowania przestrzeni powietrznej przez pojazdy nap�dzane si�� ludzkich mi�ni. Nie zmienia to faktu, �e gdyby nie do�wiadczenia zgromadzone przy okazji ich budowy i eksploatacji, to sukcesy ich nast�pc�w nie mia�yby miejsca. Jeden z nich to "Musculair"¹⁴ - konstrukcja projektanta wzornictwa z RFN, Guntera Rochelta, zajmuj�cego si� r�wnie szybownictwem i zagadnieniami lotu z nap�dem s�onecznym. Ta wielka wa�ka ma pewne cechy wsp�lne z "Gossamer Albatrossem", takie jak poszycie kad�uba, wykonane z folii Mylar, konstrukcja no�na z rur z w��kna w�glowego, spajanego epoksydem i sam p�atowiec (w uk�adzie grzbietop�ata). Na tym jednak podobie�stwa si� ko�cz�, a zaczynaj� si� r�nice. Skrzyd�a z pianki zosta�y pokryte foli� aluminiow�, co wyeliminowa�o wszelkie fa�dy i nier�wno�ci na kt�rych mog�yby powstawa� szkodliwe zawirowania, �mig�o obliczono do pracy na wy�szych obrotach ni� w mi�niolotach ameryka�skich. Zabrak�o te� cechy charakterystycznej dla pierwszych mi�niolot�w Mac Cready'ego - kt�rej brak zreszt� wcale nie pogorszy� osi�g�w - a mianowicie want. W�a�nie to umo�liwi�o mi�niolotowi niemieckiemu osi�gni�cie pr�dko�ci 35,7 km/h, co stanowi rekord pr�dko�ci w tej klasie.

HVS w czasie pierwszych próbnych skoków

Drugim obiecuj�cym rozwi�zaniem, tak�e rodem z RFN jest HVS (nazwa powsta�a przez po��czenie pierwszych liter nazwisk jego tw�rc�w - H�tter-Villing-Schule). Przypomina on raczej nowoczesny motoszybowiec ni� znane dotychczas mi�nioloty, a jego zasadniczym materia�em konstrukcyjnym jest spieniony polistyren, nie za� folia, co wywar�o pewien wp�yw na mas� p�atowca- wa�y on 54 kg,a nie 25 jak "Albatross",czy 27 jak "Musculair". W wyniku tego wykonywa� on raczej d�ugie skoki, ni� loty (co prawda z pr�dko�ci� 33 km/h, co stanowi ca�kiem niez�y wynik, jak na mi�sniolot) i wszystko wskazuje na to, �e wymaga on jeszcze dopracowania¹⁵ .

Trzeci� bardzo udan� konstrukcj� jest "Bionic Bat" - "Bioniczny nietoperz", kt�rego konstruktorem jest dr Paul Mac Cready , kt�ry nie straci� zainteresowania dla mi�niolot�w po zdobyciu pierwszej i drugiej Nagrody Kremera.

'Bionic Bat' MacCready'ego nad Thamesmead

P�atowiec jego nie wzi�� udzia�u w Festiwalu Pojazd�w Nap�dzanych Si�� Mi�ni w Thamesmead z powodu awarii, lecz Mac Cready jest przekonany , �e prze�cignie przy nast�pnej okazji konkurencj�, kt�ra zagarn�a mu trzeci� Nagrod� Kremera. Nagrod� t� by�o 20000 funt�w za przelot tr6jk�ta o d�ugo�ci jednej mili w czasie kr�tszym ni� trzy minuty. Konkurencj� Mac Cready'ego na owych zawodach by� "Monarch" projektu i konstrukcji student�w ze s�ynnego Instytutu Technologicznego w Massachusetts¹⁶ .

'Biały karzeł' z Bryanem Allenem jako pilotem doświadczalnym

Innym rozwi�zaniem problemu podr�owania w powietrzu jest sterowiec nap�dzany si�� mi�ni ludzkich, kt�rego nie dotyczy, co prawda, �adna nagroda lecz jest wyrazem mo�liwo�ci, jakie nowoczesna technologia roztacza przed nap�dem mi�niowym. "White Dwarf", czyli "Bia�y Karze�" zaprojektowany przez Billa Watsona, szefa-konstruktora Gossamer Albatross Team przedstawia si� imponuj�co: d�ugo�� - 16 m, �rednica - 5 m, �mig�o zatacza kr�g �rednicy 1,6 m. Pr�dko�� rednia, jak� mo�na na nim rozwin�� wynosi ok. 16 km/h, za� maksymalna - ok. 21 km/h. Pr�dko�� wiatru, przy kt�rej mo�na bezpiecznie lata� wynosi do 9 km/h, co stawia "Bia�ego Kar�a" (a raczej monstrum) w rz�dzie pojazd�w o przeznaczeniu bardziej eksperymentalnym lub rekreacyjnym ni� u�ytkowym.

Jak z powy�szych przyk�ad�w wida�, istniej� rozwi�zania mog�ce stanowi� cz�ciowe antidotum przeciwko niekt�rym chorobom cywilizacji, jak i pewnym chorobom cywilizacyjnym (nie nale�y myli� tych dw�ch poj��). Ju� obecnie, moim zdaniem, nale�a�oby zastosowa� to lekarstwo, zanim b�dzie za p�no...

¹"Cz�owiek silnikiem przysz�o�ci" - MT 5/86. (przyp. Marek Utkin 2001)

²A tak�e w Australii, Belgii, Niemczech, Wielkiej Brytanii (przyp. Marek Utkin 2001)

³Zrzeszone w konsorcjum ATAG firmy Batavus i Hercules produkowa�y w latach 1996/7 kr�tki rower poziomy Relaxx (Diwan), p�niej produkcj� wstrzymano. Raleigh mia� coraz gorsze wyniki finansowe i w r. 2000 sprzeda� maszyny na rzecz importu z Azji, obecnie redukuje personel zarz�du (!). Steyer-Daimler-Puch odszed� od rower�w, za� rowerami poziomymi zaj�y si� firmy Staiger (RFN) w 1995/97, Sparta (Holandia) w 1997 i Giant (Tajwan) w 1998. Niestety rowery poziome nadal pozostaj� domen� niewielkich firm. I nie w tym rzecz, �e z tymi rowerami jest co� nie tak - jest to g��wnie kwestia marketingu. (przyp. Marek Utkin 2001).

⁴Wtedy (w 1985 r.) nie by�o jeszcze wiadomo do ko�ca, jaka nazwa si� przyjmie - czy w Europie nie b�dzie to pochodz�ce z francuskiego velo alpine - rower alpejski. A Francuzi dzi� m�wi� VTT - velo tout terrain. (przyp. Marek Utkin 2001).

⁵Ha! �za si� w oku kr�ci - kiedy� trzeba by�o opisywa� rower g�rski, a teraz trzeba uwa�a�, gdy si� idzie chodnikiem, �eby cymba� na takim, jad�cy na tylnym kole nie wskoczy� komu� na plecy... (przyp. Marek Utkin 2001).

⁶Obecnie wy�szy standard to 27, cho� Shimano w rowerach trekkingowych wraca do 18 bieg�w, lecz w kombinacji 2 x 9. (przyp. Marek Utkin 2001)

⁷By�o to pisane w 1985 r. (przyp. Marek Utkin 2001)

⁸W 10 lat p�niej, 8 sierpnia 1996 Polak, Tomasz Swinarski zdoby� na rowerze Giant ATX 990 g�r� Pik Lenina - 7134 m npm. (przyp. Marek Utkin 2001)

⁹Idea J.F. Scotta w latach '50.pad�a, a Wielka Tr�jka to Tom Ritchey, Gary Fisher i Charles Kelly. Nast�pni to Joe Breeze, Steve Potts i Charles Cunningham. (przyp. Marek Utkin 2001)

¹⁰W owych czasach Shimano dopiero zaczyna�o dzia�a� w osprz�cie do MTB, SunTour to by�o co�! (przyp. Marek Utkin 2001)

¹¹Od czas�w J.F Scotta. (przyp. Marek Utkin 2001)

¹²Przepraszam, si�y. Niech Moc b�dzie z wami... (przyp. Marek Utkin 2001).

¹³Wkr�tce po tym opracowano lekkie nadmuchiwane p�ywaki, czyni�ce ramp� zb�dn�. (przyp. Marek Utkin 2001).

¹⁴Mowa o maszynie Musculair-I. Nieco p�niej G. Rochelt zbudowa� Musculaira-II, patrz te� artyku� z MT 3/86. (przyp. Marek Utkin 2001).

¹⁵O maszynie trzech dziarskich emeryt�w od Messerschmidta nie s�yszano wi�cej - chyba jednak by�a zbyt ci�ka... (przyp. Marek Utkin 2001).

¹⁶Najwi�kszy dystans jak dotychczas pokona� Dedalus z MIT. Nap�dzany przez kolarza Kanellosa Kanellopulosa dn. 23.04.1988 r. przelecia� 119 km z Heraklionu na Krecie na Santorin w czasie 3 h 53' 30", z V przec. ok. 30 km/h/.

kopiowanie i publikacja w ca�o�ci i fragmentami WY��CZNIE po uzyskaniu zgody

Autora oraz za podaniem �r�d�a.

Dodaj komentarz (0)

Więcej artykułów…

Strona 1 z 2

Start
poprz.
1
2
nast.
Zakończenie

Poziome.pl

nr 12/91 Majsterkowicze High-Tech

Więcej artykułów…