MT 3/86 str.6-10
NAPÊD MIʦNIOWY
na l±dzie, wodzie i w powietrzu!
Mo¿e zacznijmy pytaniem: co to jest pojazd napêdzany si³± miê¶ni ludzkich? Czy jest nim na przyk³ad rower? Prawdopodobnie wiêkszo¶æ Czytelników odpowie, ¿e rower to w³a¶nie to: ni mniej ni wiêcej, tylko pojazd napêdzany si³± miê¶ni ludzkich. Tym czasem, jak siê okazuje, racjê bêd± mieli tylko w czê¶ci, albowiem w Mistrzostwach Pojazdów Napêdzanych Si³± Miê¶ni Ludzkich w Milton Keynes w Wielkiej Brytanii mog³y braæ udzia³ tylko bardzo specyficzne odmiany rowerów - takie, których stosowanie zosta³o zabronione przez Miêdzynarodow± Uniê Cyklistyki ju¿ w 1938 roku. Chodzi tu o rowery wyposa¿one w os³ony aerodynamiczne oraz zbudowane w niekonwencjonalnym (jak dotychczas) uk³adzie poziomym (rowerzysta znajduje siê w pozycji pó³le¿±cej).
Tak wiêc w tym miêdzynarodowym wydarzeniu, zorganizowanym1 przez Bettinê i Petera Selby, British Human Power Club (brytyjski klub napêdu miê¶niowego), Comunications Strategy Ltd. oraz IHPVA (miêdzynarodowe stowarzyszenie pojazdów napêdzanych si³± miê¶ni ludzkich ), a którego sponsorami by³y firma Zapple, Korporacja Rozwoju Milton Keynes oraz Clive Sinclair (ten od ZX Spectrum!) bra³y udzia³ pojazdy, o których wiêkszo¶æ Czytelników s³yszy zapewne nie po raz pierwszy, lecz tym Czytelnikom, którzy dopiero teraz s³ysz± o takim zjawisku nale¿y siê dok³adniejszy opis, aby mogli sobie u¶wiadomiæ, ¿e oto s± ¶wiadkami "nowego" w transporcie indywidualnym. Nowego, poniewa¿ s± to najbardziej efektywne pojazdy je¿d¿±ce po Ziemi, z których wydajno¶ci± energetyczn± nie da siê porównaæ wydajno¶æ ¿adnego innego pojazdu ani stworzenia, przy czym s± one w stanie osi±gn±æ niebagatelne prêdko¶ci, na krótkich odcinkach przekraczaj±c 85 km/h, za¶ dotychczasowy rekord dla takiego pojazdu wynosi 101,3 km/h. Rekordowym pojazdem by³ tandem o nazwie Vector Gamma, skonstruowany przez zespó³ pod kierunkiem in¿. Alana A. Voigta z General Dynamics. Rekord ten zosta³ pobity w czasie mistrzostw na Ontario
American Speedway w 1980 roku i dotychczas nikt nie przybli¿y³ siê do niego zbytnio. Pojazdy z rodziny Vectorów bra³y równie¿ udzia³ w mistrzostwach w Milton Keynes - po prostu zespó³ Alana Voigta sprzeda³ kilka kad³ubów zainteresowanym. W tych mistrzostwach bra³y udzia³ cztery Vectory - dwa holenderskie, sponsorowane przez wielk± holendersk± firmê rowerow± Batavus i dwa przez sieæ sklepów rowerowych M.J.Cycles z Wielkiej Brytanii. Mistrzostwa te nie by³y jednak wielkim dniem dla Vectorów, zreszt± wyniki by³y ogólnie znacznie gorsze, ni¿ na przyk³ad na torze w Indianapolis w zesz³ym roku.
Przyczyn± tego by³y paskudne warunki atmosferyczne tego lata (1985) - silny wiatr i przelotne deszcze. Szorstki asfalt na wydzielonych fragmentach autostrady, na których odbywa³y siê jazdy do jednej z decyduj±cych konkurencji - sprintu na 200 m ze startu lotnego - równie¿ mia³y swój wp³yw na osi±gi pojazdów je¿d¿±cych na wysokoci¶nieniowych szytkach. Nie by³ w stanie zmieniæ tego nawet Steve Hegg - z³oty medalista olimpijski z Los Angeles, który zdoby³ co prawda pierwsze miejsce w wy¿ej wspomnianym sprincie jad±c na Poppy Flyerze III, na którym osi±gn±³ prêdko¶æ 70,49 km/h, lecz w wy¶cigu o Milton Keynes Grand Prix
nie tylko nie zaj±³ ¿adnego znacz±cegomiejsca, ale wypad³ z zakrêtu i przejecha³ na swoim Vectorze parê metrów na boku kad³uba , uszkadzaj±c ró¿owy laminat pow³oki. Gdy spyta³em go po tym niew±tpliwie nieprzyjemnym zdarzeniu, co o tym s±dzi (maj±c na my¶li rowery trzeciej generacji) odpar³, u¶miechaj±c siê - "nie wiem, muszê jeszcze popróbowaæ"...
Tacy ludzie jak Hegg na pewno lubi± zwyciê¿aæ, a zwyciêstwo w wy¶cigach HPV jest bardzo efektowne, choæby i z tego powodu, ¿e prêdko¶ci w takim wy¶cigu s± niemal o po³owê wy¿sze ni¿ w tradycyjnych wy¶cigach kolarskich, a sprzêt tam u¿ywany jest wynikiem najbardziej zaawansowanej wspó³czesnej technologii i my¶li konstruktorskiej wziêtej wprost z "krawêdzi natarcia" wspó³czesnej techniki - przemys³u lotniczo-kosmicznego. Gdy obejrza³em z bliska kilka z tych pojazdów, a ich konstruktorzy zwrócili moj± uwagê na pewne, na pierwszy rzut oka niewidoczne szczegó³y - nie mog³em siê oprzeæ zdumieniu: oto stoj±cy przede mn± wehiku³ jest owocem najbardziej wyszukanej technologii, z jaka siê dotychczas spotka³em.
Mówiê tu o "Bean" - "Fasolce" - filigranowym tworze przypominaj±cym nawet raczej ostrygê, o d³ugo¶ci niewiele ponad dwa metry. Skorupa tego pojazdu jest wykonana ze struktury "plastra miodu",
pokrytego cieniutk± warstw± laminatu kevlarowego , czyli jest zasadniczo samono¶na. Belka g³ówna (w której umieszczony zosta³ ³añcuch o ogniwach o d³ugo¶ci 10 mm, nie za¶ 12,7 jak w zwyk³ym rowerze) zosta³a wykonana z laminatu Kevlar i w³ókna wêglowego. Gdy dodam jeszcze, ¿e ca³a maszyna, jak wykaza³y badania tunelowe, ma opory aerodynamiczne porównywalne z oporami jednego lusterka samochodowego, da to chyba pe³ny obraz niezwyk³o¶ci tych pojazdów... Innego rodzaju obiektem jest Speedy - niewielki, przysadzisty
trójko³owiec konstrukcji Mike'a Burrowsa: jest to pojazd w pe³ni u¿ytkowy, produkowany w niewielkich ilo¶ciach, u¿ywany przez w³a¶cicieli do celów komunikacyjnych na ulicach Londynu i innych miast. Jest on szybki - dziêki poziomej pozycji kieruj±cego i aerodynamicznej obudowie, oraz (bardzo wa¿ne) - zapewnia niemal pe³na "pogodoodporno¶c". Jest równie¿ dziêki krótkiej bazie do¶æ zwrotny - cecha bardzo rzadko spotykana u torowych cyklomobili wyczynowych.
Mistrzostwa w Milton Keynes by³ to w³a¶nie "dzieñ" (a nawet dwa) Speedy'ego. Speedy zaj±³ pierwsze miejsce w wy¶cigu "Round the Houses" na dystansie 25 mil (40,225 km), napêdzany przez swego 42-letniego twórcê oraz w wy¶cigu o Milton Keynes Grand Prix prowadzony przez Andy'ego Pegga, zesz³orocznego zwyciêzcê z mistrzostw HPV w Thamesmead - równie¿ na Speedym. Inne szczególnie interesuj±ce pojazdy, to: Avatar-Bluebell - druga co do prêdko¶ci maszyna z mistrzostw
HPV w Indianapolis w 1984 roku, zbudowana na bazie seryjnie produkowanego roweru poziomego Avatar-2000 i Poppy Flyer III, który zaja³ pierwsze miejsce w sprincie na 200 m ze Steve Heggem "za peda³ami". W konkurencji pojazdów praktycznych pierwsze miejsce zaj±³ M5 Mark IV2 z Holandii - pojazd podobny w konstrukcji do Speedy'ego, drugi by³ Lightning X2 - tym razem bez obudowy, jako pojazd turystyczny (obudowany pojazd tego typu zaj±³ pierwsze miejsce na HPV-Indianapolis-84), trzeci by³ AM-14 - ma³y rower z owiewk±, kolejna wersja projektu sir Alexandra Moultona - tego samego, który wywo³a³ burzê w ¶rodowisku rowerzystów i producentów w 1962 roku swym AM-1 - pierwszym rowerem na ma³ych ko³ach w XX wieku dla doros³ych.
Kolejnymi konkurencjami tego weekendu da³y zawody pojazdów wodnych, pokaz maszyn statycznych (ró¿nego rodzaju obrabiarek o napêdzie miê¶niowym, przeznaczonych np. dla krajów III ¶wiata), oraz pokaz maszyn lataj±cych. Ta ostatnia konkurencja nie powiod³a siê szczególnie z powodu silnego wiatru - ¿aden lot siê nie odby³, tylko Gunther Rochelt z RFN zaprezentowa³ swoj± maszynê - Musculair II w Milton Keynes City Hall, po¶rodku centrum handlowego. Maszyna ta jest wykonana z wielowarstwowych, kanapkowych kompozytów, zapewniaj±cych wysoka wytrzyma³o¶æ przy jednoczesnej niewielkiej masie w³asnej.
Helikopter napêdzany si³± miê¶ni nie przyby³ w ogóle, gdy¿
jego twórca Andrew Cranfield obawia³ siê o ca³o¶æ przyczepy transportuj±cej ów wehiku³. Z tego co mówi³, jego obawy nie by³y bezpodstawne: prze¿y³ on ju¿ raz przypadek zdmuchniêcia wielkiego kontenera zawieraj±cego helikopter z szosy, co kosztowa³o go wiele godzin pracy spêdzonych przy naprawie "wielkiej wa¿ki".
Wbrew pozorom nie by³a to tylko wystawa i wy¶cigi napêdzanych si³± ludzkich miê¶ni dziwol±gów. Nie jest wykluczone, ¿e te zbudowane przy u¿yciu najnowocze¶niejszych technologii pojazdy wypr± wspó³czesne samochody, którym coraz bardziej brakuje benzyny. Bêd± na pewno tañsze i zdrowsze - zarówno dla nas jak i naszego otoczenia ...
Marek Utkin
1 w dn. 31 sierpnia i 1 wrze¶nia 1985 r. (przyp. M.U. 2001).
2 Poprawka wobec orygina³u: Windcheetah to oficjalna nazwa Speedy'ego, pojazd holenderski to M5 Mk IV (przyp. M.U. 2001).
Copyright ? by Marek Utkin 1996 -- 2001. Wszelkie prawa zastrze¿one,
kopiowanie i publikacja w ca³o¶ci i fragmentami WY£¡CZNIE po uzyskaniu zgody Autora oraz za podaniem ¼ród³a.
Powered by Bullraider.com
